Suriyeli zenginler Antep’e Kilis’teki fakirler Suriye’ye

17 Eylül 2009 tarihi, Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkilerde mihenk taşı oldu. İki ülke arasındaki vizelerin kaldırılmasıyla bir yıl içinde ülkemize gelen turist sayısı 660 bini geçti. Sadece Kilis’teki Öncüpınar Kapısı’ndan bir yılda yaklaşık 150 bin Suriyeli Türkiye’ye giriş yaparken, bir o kadar Türk de Suriye’ye gitti. Suriyelilerin en gözde adresi Gaziantep; uğrak yerleri ise Antep’in lüks alışveriş merkezi Sanko Park. AVM’ye aylık ciro katkıları 2 milyon Euro. Türkiye’den Suriye’ye gidenleri fiyat avantajı cezbederken; Suriyeliler ise ülkelerinde bulamadıkları lüks tüketim maddelerini Antep’ten tedarik ediyor... Kilis ve Antep’e gidip her şeyi yerinde gözlemledik...


Türkiye ve Suriye arasındaki vizenin kaldırılmasıyla birlikte iki ülke arasında “kapı komşuluğu” dönemi başladı. Suriye ile sınırı olan illerde yaşayan Türk vatandaşlarından pasaportunu alan Suriye’ye gitti. Aynı talep Suriye’den de geldi. Özellikle “A plus” olarak tabir edilen Suriyeli turistin uğrak yeri Türkiye oldu. Bir yıl içinde Türkiye’ye gelen Suriyeli turist sayısı 660 bini geçti. Oysa, 2006 yılında bu rakam sadece 277 bindi...

Bu rakamlar Turizm ve Kültür Bakanlığı’nın da dikkatini çekti. Ve hemen iki ülke arasındaki ortaya koyan bir çalışma yapıldı. “Türkiye-Suriye Vize Muhafiyeti Anlaşması’nın etkileri, Gaziantep Örneği” adı verilen araştırmada” yıllara göre Suriyeli turist sayıları da mercek altına alınıyor. Çalışmaya göre günübirlik gelenlerdeki artışın yanı sıra konaklama için gelen Suriyelilerin sayısında yüzde 33’lük artış oldu.

Biz de bu gelişmeler karşısında vizenin kalkmasından en çok etkilenen iki il olan Kilis ve Gaziantep’i gezip her şeyi yerinde görmeye karar verdik. Gördük ki, Suriye’den Türkiye’ye gelen zengin turistler mağazaya girdiklerinde 1-2 bin doları bir çırpıda harcıyorlar. Kredi kartı kullanmıyor ve nakit çalışıyorlar. Türkiye’den giden turist ise gelenin aksine zengin değil. Hatta Suriye’yi sadece ucuz olduğu için tercih ediyor. Mutfak ihtiyacını kanunlar ölçüsünde Suriye’den karşılıyor. Ancak bu durumdan Suriyeli esnaf da memnun. Çünkü onlar için de Türk turist zengin.

Lüks tüketimin adresi Antep

Peki Kilis’lilerin uğrak noktası olan Öncüpınar Sınır Kapısı’ndan giriş yapan Suriyeli ne yapıyor? Bu soruyu Kilis 7 Aralık Üniversitesi İktisat Fakültesi Bölüm Bşkanı Yrd. Doç. Dr. Taner Akçaçı’ya sorduk. Akçaçı; “Suriyeliler için ‘yokluk teorisi’, Türk vatandaşlar için de ‘fiyat avantajı teorisi’ yaşanıyor. Suriyeliler kendi ülkelerinde bulamadıkları lüks tüketimi Gaziantep’ten sağlıyorlar. Türk turistler ise çoğunlukla Kilisli. Vergi oranları düşük olduğu için temel tüketim maddeleri Türkiye’ye oranla düşük. Ancak dünyaya yeni yeni açıldıkları için lüks ürünler bulunamıyor. Bu kapsamda Kilis maddi durumu iyi olmayan vatandaşlar için cazibe merkezi. Suriye’nin zengini ise lüks tüketim maddelerini Gaziantep’ten almaya başladı. Ancak şu var ki; Suriyeli turistlerin kaymağını Gaziantep yiyor. Çünkü gelen turist Kilis’e uğramıyor ve doğrudan Antep’e gidiyor. Onlar için Antep, Paris gibi. Modayı, son teknoloji ürünleri Antep üzerinden takip ediyorlar. Antep onlar için dünyaya açılan pencere... Suriyeli ya alışveriş, ya da sağlık turizmi için geliyor. Alışveriş için tercihleri yer ise genellikle Sanko Park AVM.”

Ücretsiz Arapça kursu

Ayda 50 bine yakın Arap turist ağırlayan Sanko Park AVM’nin 2010 yılı Temmuz ayı cirosu 2009 cirosuna oranla yüzde 55 artmış. Burada çalışan 2 bine yakın personel içerisinde Arapça bilen 60 personel var. Tabii bu sayı yetersiz ve şu an Antep’te Arapça bilen personel sıkıntısı yaşanıyor. Sanko Park Genel Müdürü Emre Şen “AVM’de Arapça anonslar yapıyoruz. Ancak dil sorunu yaşanıyor. Bu yüzden ücretsiz bir dil kursu açtık. AVM’mizde faaliyet gösteren firmalar dil öğrenmek isteyen personeli bize yönlendiriyor“ diyor ve aylık personel maaşının 2 bin TL olduğunu belirtiyor.
Gaziantep’teki Sanko Park AVM’ye gelenlerin en çok ilgi gösterdikleri şeylerden biri de buz pisti. Kendi ülkelerinde bulamadıkları buz pistinde kaymayı öğrenmek için büyük çaba sarf ediyorlar. Suriyeli bazı gençler sadece buz pistinde kayabilmek Antep’e geldiklerini söylüyor.
Suriyelileri Antep’e getiren şoförlerden biri olan Mohammed, Türk şoförlerin pahalı hizmet verdiğini anlatıyor: “Halep’ten bir kişi Antep’e 25 TL’ye getiriyorum. İki şehir arası 120 km. Oysa Türkler 60 km’lik Kilis-Halep arası için 50 TL istiyor.”

Giyimde LC Waikiki, yemekte Mc Donald’s ve Big Chefs

“Türk müşteriler kişi başı ortalama 20 Euro harcar, oysa Suriyeli müşterilerde bu rakam 50 dolara kadar çıkıyor” diyen Sanko Park Genel Müdürü Emre Şen, AVM’yi ziyaret eden toplam kişi sayısının 900 bin olduğunu ve bunun 50 bininin Suriyelilerden oluştuğunu vurguluyor. Suriyelilerin mağazalara bıraktığı para ise ayda; 2 milyon Euro. Sanko AVM’de en yoğun geçen günler ise cuma ve cumartesiler. Çünkü cuma günleri Suriye’den toplu olarak 50 otobüs buraya geliyor. Şen, Suriyelilerin pazarlık yaptığını da söylemeden geçemiyor; “Örneğin, Mc Donalds’tan hamburger alırlarsa patates kızartmasını bedava isterler. Ayrıca nakit çalışırlar. Yemeklerini genelde Mc Donald’s ya da Burger King’te yerler. Maddi durumu iyi olanların tercihi ise Big Chefs. Kıyafette ise en rağbet ettikleri marka LC Waikiki.” Pazartesileri Sanko Park’ın en sakin günü. Buna rağmen toplu gezen Suriyeli turistler hemen dikkat çekiyor.

Sınır kapısındaki araç trafiği dikkat çekici

Peki Türkler için Suriye’yi bu kadar cazip hale getiren fiyatlar neler? Örneğin, bir karton sigara 8 lira 20 kuruş. Türkiye’de ise neredeyse paketi 8 TL; 5 kiloluk çay ise 35 TL’ye denk geliyor. Türkiye’de ise 1 kilo çayın fiyatı yaklaşık 12 TL.
Pirinçte de farklı bir tablo yok. 5 kiloluk pirinç Suriye’de 8.5 TL; Türkiye’de ise kilosu yaklaşık 3.5 TL. Bu rakamların yanında en dikkat çekici olan ise benzin fiyatı... Türkiye’de litresi 4 TL’yi bulan benzin, Suriye’de 1 TL 40 kuruş.
Öncüpınar Sınır Kapısı’nda en dikkat çeken şeylerden bir diğeri ise araç trafiği. Bir tarafta iki ülke arasında uluslararası taşımacılık yapan taksiler, bir yanda ise TIR’lar bulunuyor. Kapıdan yaya geçenlerin ellerindeki poşetler hemen göze çarpıyor.Bazı Kilisliler ise bir araya gelerek araç kiralıyor.
Onlar ise taksi ile sınırı geçtikten sonra araçlarını park ettikleri yere dönüyor ve burada satın aldıkları ürünleri paylaşıyorlar. Ancak araçlarını park edenleri bir sürpriz de bekliyor. Bu alana park etme yasağı olduğu için alışveriş için Suriye’ye gidenlere 62 TL’lik ceza var.