Okul çağında beslenme

Okul döneminin, bir çocuğun hem eğitimi hem de sosyalleşmesi için çok önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. Bu dönemde çocuğunuz sizin ve öğretmeninin rehberlik ve güvenine ihtiyaç duyar. Siz anne-babaların beslenme hakkındaki tutum ve davranışlarınız bu nedenle daha çok önem kazanır. Beslenme ile ilişkili olan birçok davranışın bu dönemde kalıcı olarak çözümlendiği bilinir. Çünkü bu dönemde çocuk, yemek yerken açlığını bastırmanın yanı sıra, bulunduğu ortamda sosyal açıdan da doyum sağlar. Fizyolojik olarak bakıldığında, 6-12 yaşları arasında çocuğun büyümesi yavaş ama devamlıdır ve besin alımı ile paraleldir.Onları bezdirmeden dengeli ve düzenli beslenme alıştırmak edlinizde…

Beslenme ve bilişsel gelişim
Yapılan araştırmalar, yetersiz beslenmenin bilişsel gelişim üzerindeki etkilerinde protein ve enerji alımındaki yetersizliğin gelişmeyi yavaşlattığı belirlenmiştir. Vitamin ve mineral eksikliğinin de gelişimi olumsuz etkilediği bir gerçek. Bilişsel gelişim için kilit besin öğeleri iyot, demir, folat, çinko, B12 vitamin ve omega 3 çoklu doymamış yağ asitleri. Yapılan farklı araştırmalar karşılaştırıldığında iyot eksikliği bulunan topluluklarda 13,5 puan IQ kaybının olduğu bulunmuştur.
İyodu, sudan ve yiyeceklerden sağlayabiliriz. En iyi iyot kaynağı deniz ürünleri ve iyotlu tuzdur. Buna ek olarak az miktarda da olsa patates, süt, yağsız hindi eti, yumurtada bulunur.
Demir, bir diğer önemli besin öğesi. Beyin dokusu genel olarak demirden zengindir; yoğunluğu beyin bölgeleri arasında gelişim evresine göre değişiklik gösterir.
Beslenme ile demir mineralini farklı iki kaynaktan alırız. Birinci kaynak hayvansal demir içeren besinler. Bu besinler; yağsız kırmızı et, tavuk eti, hindi eti, yumurtadır. İkinci kaynak ise biyoyararlılığı daha az olan bitkisel kaynaklı demirdir. Pekmez, kuru meyveler, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuru baklagiller, fındık, fıstık ve susam demir yönünden zengin.

Folik asidin en iyi kaynakları bitkisel kaynaklı besinler. Ceviz, kuru fasulye, mercimek, tam buğday ekmeği, ıspanak, karnabahar ve lahana birer folik asit kaynağı.
B grubu vitaminleri ile bilişsel performansı etkilediğini gösteren araştırmalar artınca bu vitaminlere olan ilgi artmıştır. B12 vitamini sadece hayvansal kaynaklı besinlerde bulunur. Kırmızı et, tavuk eti, hindi eti, balık eti, yumurta ve sütte bulunur. B6 vitamini ise; kırmızı et, kuru baklagiller, kuru meyveler, patates, havuç ve yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda yer alır.
Yağ içeriği % 60 olan beynin bilişsel gelişimini sağlar. Özellikle çalışmalar Omega-3 yağ asidi desteğinin dikkat ve problem çözme yeteneğinde büyük ölçüde etken olduğu yönünde. Omega 3 yağ asidi kanola yağı, soya yağı, ceviz, derin suda yaşayan yağlı balıklardan somon, sardalye, ringa, uskumru ve ton balığında bulunur.
Çinko eksikliği; bilişsel gelişimi, dikkat, aktivite, nöropsikolojik davranış motor gelişimindeki değişikliklerle ilişkilendirildiğinden okul çağındaki çocuk için bir başka önemli besin öğesidir. Çinko doğal olarak kabuklu deniz ürünlerinde, kırmızı et, hindi eti, tavuk eti, yoğurt, zenginleştirilmiş ekmek, yumurta, peynir, badem içi, ceviz, bulgur ve yer fıstığında bulunur.

Kahvaltı çocuğunuzun okul başarısını etkiler mi?
Okul menüleri, özellikle de kahvaltı, daha iyi okul performansı sağlar. 9-11 yaş arası çocuklarda yapılan deneysel çalışmalarda kahvaltı yapmayan çocukların yapanlara göre uygulanan birçok değişik testte daha fazla yanlış cevap verdiği saptanmıştır. Ayrıca daha yavaş ayırt etme ve daha yavaş ezberleme yeteneği ortaya koyduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu çalışmalara göre beyin, fonksiyonunu gerçekleştirirken, kısa süreli açlığa bile duyarlı olduğu sonucu elde edilmiştir. Kısa süreli açlık veya yetersiz beslenme çocuklarda yetişkinlere göre vücut içerisindeki glikoz sirkülasyonunu bozarak glikoz konsantrasyonunda bozulmalara ve iç dengede (homeostaz) sorunlara neden olur. Sizinki acıkınca işte bu yüzden huzursuzlanır.
Birçok ülkede uygulanan okulda kahvaltı uygulamaları okul başarısını ve okula devamlılığı artırır. Bunlara ek olarak okullarda kahvaltı uygulaması çocuğun gün içerisindeki vücut için gerekli olan besin öğesi alımına katkı sağlar. Bütün bu çalışmaların sonuçları, sadece okulda yaptırılan kahvaltı uygulamalarını değil evde her gün düzenli yapılan kahvaltıların da sonuçlarını yansıtır.
Sonuç olarak okul çağındaki çocuğunuza evde veya okulda kahvaltı yapma alışkanlıklarını kazandırmanız çok önemli. Çünkü kahvaltı okulda çocuğun daha etkin bir gün geçirmesine yardımcı olur.

Okul Çağı Çocukları İçin Sağlıklı Beslenme Stratejileri
1 Çeşitlilik birincil hedef:
Vücudumuz için gerekli olan 40 civarındaki besin öğesini sağlayan tek bir besin bulunmuyor. Bu besin öğelerini sağlamak için 5 temel besin grubu olan tahıl grubu, sebze-meyve grubu, süt-yoğurt grubu, et-kurubaklagil-yumurta grubu ve yağ grubunun çocuklarımızda da yeterli miktarda ve çeşitte olmasını sağlamalıyız.

2 Öğün sayısına dikkat edin ve örnek olun:
Üç ana üç ara öğün çocuğunuza öğretmeniz gereken en ideal beslenme düzeni. Sağlıklı ara öğünlerin çocuğun büyüme gelişmesine katkısı büyük. Ona ara öğünlerin önemini anlatın. Besin seçimleri okul kantinlerinde besin kalitesi düşük enerjisi yüksek besinlerden oluşur. Meyveler ve çiğ sebzeler, evde yapılmış cevizli kek veya sebzeli böreklerin daha sağlıklı olabileceğini anlatın ve beslenme çantasına yiyebileceği kadarını koyun. Yemek zamanını beraber geçirin. Çocuklara besleyici besinleri yemesini söylemek ile onu göstermek aynı etkiye sahip olamaz. Siz de onunla birliktye yiyin ki sizden gördüğünü uygulasın. Hem anne-babasının aynı yemeği yediğini gören çocuk farklı bir alternatif geliştirme şansına da sahip olamaz. Aile ile birlikte yemek yiyen çocukların daha çok çeşidi yedikleri bilinir. Yemeğin sosyal bir davranış olduğu da bu aile sofrasında öğretilecek bir eğitim modeli.

3 Sorumluluğu paylaşın:
Kendi yemeğini seçmesine olanak tanıyın. Ona kontrol sende, sen de seçim yapabilirsin duygusunu hissettirdiğinizde daha çok yemek yer. Onun da sizin gibi damak zevkleri, mide kapasiteleri, kişisel besin tercihleri olduğunu unutmayın. Ona zorlama yapmayın, bu yemek yemeği işkence haline getirmekten başka bir işe yaramaz.

4 İyi bir gözlemci olun:
Gün boyunca az yese de ertesi gün bu açığı kapatabilirsiniz. Eğer çocuğunuz bir besini nadir yiyor ve bazı öğünlerde az yemek yemeği istiyorsa endişe etmeyin. Ertesi gün bir miktar daha fazla yemeği öğünlerine ekleyin. İyi bir gözlemci olmanız oluşabilecek kötü olayları engeller.

5 Fiziksel aktiviteyi unutmayın:
Çocukluk çağında yapılan fiziksel aktivitenin belki de en önemli yararı bu alışkanlığı edinmesi. Çocukluk çağından başlayan düzenli fiziksel aktivite alışkanlık sayesinde kemik, kas ve eklem gelişimi sağlıklı olur. Okul çağındaki çocuğunuzun sağlığını korumaya yönelik haftada en az 3 kez, orta şiddette, 20-30 dakikalık, ağırlık kontrolü için, her gün en az 60 dakikalık orta- yoğun şiddetteki egzersizleri öneriyoruz.

Kahvaltı sorununa kalıcı çözümler
•Çocuğunuz uyanır uyanmaz, erken saatlerde aç hissetmeyebilir. Güne taze sıkılmış bir meyve suyu veya sütle başlayabilir, biraz zaman geçince ona sağlıklı bir kahvaltı hazırlayabilirsiniz. Evinizde hazırladığınız, peynirli bir sandviçi okula da götürebilir.
•Vaktiniz olmadığından şikayet etmek yerine kahvaltıda yenilecek besinleri bir gece önceden hazırlayabilir ya da hazırlanması kolay besinleri seçebilirsiniz. En güzel örneği sütle hazırlanabilecek vitamin ve minerallerden zengin kahvaltılık tahıl gevrekleridir.
•Kahvaltı yapmayı alışkanlık haline getirdiğinizde göreceksiniz ertesi gün hemen hemen aynı saatlerde çocuğunuz acıkacak ve kahvaltı yapmayı kendisi isteyecektir.
•Eğer geleneksel alışılmış kahvaltılardan çocuğunuz hoşlanmıyor ise siz yine de kahvaltıyı atlamayın. Çorba ya da onun sevdiği besinlerden oluşacak karışımlarla zevkli bir kahvaltı hazırlayabilirsiniz.