Kalbinizi korumanın 8 yolu

- Türkiye’de ise neredeyse iki kişiden birinin kalp ve damar hastalıklarından öldüğünü söyleyen Bayındır Hastanesi İçerenköy Kardiyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. Timur Timurkaynak, “Kalp hastalığı kader değil, daha da ileri gitmek gerekirse akıllı insan kalpten ölmez” diyecek kadar da radikal. Prof. Dr. Timur Timurkaynak’ın sağlıklı bir kalp için önerileri ise şöyle...

Ailenizde erken yaşta geçirilmiş, by-pas, kalp krizi hikayeleri, erken ölüm varsa sizin de kalp krizi riskiniz yüksek. Bu nedenle 20’li yaşlardan itibaren kontrole başlamanız gerek. İlk kontrol 20’li yaşlarda yapılmalı, 20’li yaşlarda 5 yılda, 30’lu yaşlarda 4, 40’lı yaşlarda 3 yılda, 50’li yaşlarda 2 yılda, 60’lı yaşlarda yılda 1 kontrol yaptırmak bir problem yoksa yeterli. Kalp hastalığınız varsa hekiminiz 3 ya da 6 aylık periyotlarda sizi kontrol edecektir.

Bu iddialı girişten sonra akla ilk “Peki o zaman kimler kalp hastası oluyor” sorusu geliyor. Prof. Dr. Timur Timurkaynak’ın bu soruya cevabı da ilginç: “Daltonlarla baş edemeyenler. Daltonları herkes tanır. Bu 4 azılı kardeş bankaları soyar, paraları çalardı. Şimdilerde ise sağlığımızı çalıyorlar. 80 yıllık ömrünüzü 50 yıla indiren, 30 yılımızı çalan bu Daltonlar gerçekten de işlerinin ustasıdır. Ancak işin iyi yanı bunlarla mücadele ederek 30 yılımızı kurtarmak mümkün. Modern tıp bugün kalp ve damar hastalıklarının bir kader olmadığını kanıtladı. Bu dört Dalton kardeş kolesterol, tansiyon, sigara ve şeker hastalığı olarak tanınır. Her biri çok tehlikeli, ömrümüzü kısaltan azılı haydutlardır. Birinin varlığı diğerinin gelişimini tetikler. Daha da kötüsü eğer birlikte dolaşırlarsa çok daha ölümcül oluyorlar. Bu riskleri bilir, gelmelerini önleyebilirsek kalp hastalığı kader olmakdan çıkar.” Timurkaynak sağlıklı bir kalp için yapmamız gerekenleri şöyle anlatıyor.

Kalp sağlığı anne karnında başlar!

Kalple ilgili sorunlar anne karnında başlar. Anne aşırı kolesterolllü beslenirse bu kordon yoluyla çocuğa geçer ve bebeğin damarlarında ilk ateroskleroz belirtileri oluşur. Ateroskleroz kalp damarlarında yağ, kolesterol birikmesidir. Çocuk doğduktan sonra ailenin sağlıklı bir yaşam tarzı benimsenmesi çok önemli, çünkü çocuklar taklit ederek öğreniyor. Anne baba, meyve sebzeden zengin Akdeniz mutfağı ile beslenme tarzını benimsemiş ve düzenli egzersiz yapıyor ise çocuk da oldukça sağlıklı büyür. Bunun tersi durumlarda çocuklar sütle geçirdiği ilk 6 yılında, abur cubur da tüketerek belli bir yaşa geliyor. 6-18 yaş arasında gazlı içeceklerle birlikte aşırı tuzlu, aşırı yağlı yiyecekler ve hareketsiz bir yaşamla kilo artışı başlıyor. Kilo artışını, göbek çevresindeki yağ birikimi olarak ifade ediyoruz. Bu da insülin direncini ortaya çıkararak, şeker hastalığını tetikliyor. Yine o dönemde arkadaşlardan öykünerek sigara hayatımıza giriyor. Tüm bunlar tansiyon, şeker ve kolesterol için alt yapı oluşturuyor. Temeller bu yaşlarda atılıyor ama bunun sonucunu siz 40’lı 50’li yaşlarda alıyorsunuz. Bu olumsuzluklar sonucunda da kalp krizi ile karşı karşıya kalınıyor.

Akdeniz mutfağı ile beslenin!

Öncelikle ambalajdan çıkan yani işlenmiş yiyeceklerden kaçının. Doğal ortamda yetişmiş, topraktan çıkan her şey tüketilebilir. Bir bakıyorsunuz herkes brokoli, bir bakıyorsunuz kekik suyu, bir bakıyorsunuz farklı otların peşinde koşuyor. Tek başına mucizevi bir besin yok ama mucizevi bir mutfak var: Akdeniz Mutfağı. İçinde meyve, sebze, baklagiller ve bir mucize olan zeytinyağını barındırıyor. Kırmızı şarap da bu mutfakta. Şarabı seviyorsanız içebilirsiniz ama sevmiyorsanız sağlık için içmenizi önermiyoruz. Kırmızı et de haftada 2-3’ü geçmeyecek şekilde tüketilebilir. Damak lezzeti herkes için önemli o nedenle kalp hastalarıma “Pazar sabahları tereyağlı sucuklu yumurta serbest” diyorum. O Pazar tatili, orada kaçamak yapılabilir. Ama sonra yine Akdeniz mutfağı ile beslenilecek. Tabii ki canınız kebap istediğinde yiyebilirsiniz. Ama düzenli kontrollerde kolesterolünüz, şekeriniz, tansiyonunuz hedefleri tutmalı. Kızartmalardan, fast food’tan uzak durun. Mangalda etler fazla pişirildiğinde içindeki kanserojen madde 10 kat artıyor.

Hareket edin merdiven çıkın

Sağlıklı bir kalp için hareket etmemiz gerekiyor. En sağlıklı ve en ucuz ve her yaşa uygun spor tempolu yürüyüştür. Haftanın en az 5, mümkünse 7 günü 35 dakika tempolu yürüyün. Yürüyüş için en ideal zaman yemek ya da kahvaltıdan 1-1,5 saat sonrasıdır. Merdivenler kalp dostudur. Asansör kullanmayın. Bunlar hem size enerji harcatarak zayıf tutuyor, hem kardiyak performansınızı artırıyor. Kalp için yapılacak ikinci spor yüzmedir. Tenis de önerilebilir. Futbol ise belli bir yaştan sonra başlamak için uygun bir spor değil. Kalp sağlığınız için rekabetçi sporlardan kaçının.

Stentli, bypass’lılar da yürüyüş yapsın

Yürürken göğüs ağrısı oluşmayan kalp damarlarına stent takılmış ya da bypass olmuş kalp hastaları da yürüyebilir. Bu hastalar düzenli olarak doktor kontrolünden geçtikleri için, yürüyüş onların yaşam tarzlarının olmazsa olmazlarından olmalıdır. Yürüdükçe kalp kası güçlenir, damarlar daha iyi kan pompalayarak tıkalı damarlara da destek vermeye başlar. Yürüdükçe beyin mutluluk hormonu endorfin salgılar. Yürümekle kaslar güçlenir, göbek erir, kolesterol düşer, kilo sorununun ortadan kalkması kolaylaşır ve diyabet hastalığının gelişi ötelenir.

Kolesterolünüzü kontrolde tutun

Kolesterol hücrelerimizin yapı taşı olmazsa olmazıdır. Kan testlerini yaptırdığınızda genelde 4 farklı kolesterol değeri verilir. Ancak akılda tutulması gereken nokta en tehlikeli ve öldürücüsünün LDL kolesterol olduğudur. L harfi ile başladığı için “Lanetli kolesterol” de denebilir. Bilimsel gerçekler kalpten ölmek istenmiyorsa şu iki rakamın unutulmaması gerektiğinin altını çiziyor. Sağlıklı bir insanda, lanetli kolesterol değeriniz 130’dan küçük, kalp hastasında 100, hem kalp hem şeker hastasında 70 civarında olmalı. Kolesterol oganların yapı taşıdır, ancak fazlası da o organlara giden can damarlarını tıkar. Eğer kanınızdaki kolesterol düzeyi çok yüksekse bir süre sonra kalbinize, beyninize, böbreğinize, bacaklarınıza giden damarlar tıkanır. Kalp krizi geçirirsiniz. Felç geçirirsiniz. 50 metre yürüyünce bacaklarınız ağrır, durmak zorunda kalırsınız.

Kolesterol, tansiyon ve diyabetle bir araya gelecek olursa o zaman bu hastalıklar çok daha ağır geçer ve ölümle sonuçlanabilir. Katı yağ, tereyağı, marginler, fast food, tam yağlı yoğurtlar, sütler kolesterol açısından zengindir. Süt ve yoğurdun yağsız olanları tüketilmeli.

Hipertansiyona dikkat edin!

Tansiyon yüksekliği neredeyse tüm insanlığı ilgilendiren bir salgındır desek yanlış olmaz. Hareketsizlik, kilo, tuz, yaş, genetik gibi birçok faktör tansiyon yüksekliğini tetikliyor. Bugün 50 yaşın üzerindeki toplumun neredeyse yarısı hipertansiftir. Damarlarımız poşet lastiğine benzer. Gençliğimizde yumuşak ve elastikdir ancak yaş ilerledikçe elastikiyetini kaybeder, sertleşir ve tansiyon ister istemez yükselir. Korunmak için kilodan, tembellikten ve aşırı alkolden kaçının. Sağlıklı insanlarda tansiyon değerleri 120/80’nin altındadır. Büyük 140, küçük tansiyon 90’nın üstünde ise hipertansiyonunuz var demektir. İlaç tedavisi tansiyonu kontrol altına alır. Hipertansiyon ömrünüzden yıllar çalar. Kontrol edilmeyen hipertansiyon hastalarının yarısı kalp hastası, üçte biri felç, onda biri de böbrek yetmezliğine ve diyalize mahkum olurlar. Kalp krizi, felç, ani ölüm gibi olaylarının neredeyse yarısı sabah uyanmak üzereyken erken saatlerde olur. Bu nedenle tansiyonunuzun 24 saat boyunca kontrol altında tutun.

Diyabet kalbi tetikliyor...

Biz kardiyologlar diyabeti kalp damar hastalığı eş değeri, yani kalp hastalığı olarak kabul ederiz. Bunun nedeni 10 diyabet hastasından 8’inin kalp ve damar hastalıklarından ölmesidir. Diyabet damar yapısını bozarak damarda kolesterol birikimine yol açıyor. Normal şeker düzeyi açken 100mg/dl, tokken ise 140mg/dl nin altında olmalıdır. Eğer açlık şekeriniz 100-125mg/dl arasında ise mutlaka şeker yükleme testi ve 3 aylık şeker ortalamanızı gösteren testleri yaptırınız. Kalp hastalığının yanı sıra diyabet; körlük ve böbrek yetmezliğinin de en önemli nedenleri arasında. Yüksek kan şekeri damarlarla tüm vücuda taşınıyor ve tüm damar yapısını bozuyor.

Tek sigara bile damarları büzer

Sigara, önlenebilir ölümlerin en büyük nedeni. Kalp hastalığını tetiklemesinin yanı sıra kanser ve tıkayıcı akciğer hastalıklarının da en önemli sebebi. Kalp hastalığı açısından bir nefes çekmek bile ciddi bir riskdir. İçerisindeki nikotin kalp damarlarının aniden büzülmesine yol açarak kalp krizini, tetikleyebilir. Sigara içenlerde kalp hastalığı riski 2-5 kat daha fazladır. Sigara damar iç yapısını bozduğundan damar duvarında kolesterol birikmesine neden olur. Süreç ilerledikçe kalp krizi kaçınılmazdır.

İki kat merdiven çıkabilen herkes cinsel ilişkiye girebilir!

Eğer bir hasta; kalp hastası olsun olmasın, göğüs ağrısı olmadan, nefes darlığı çekmeden iki kat merdiven çıkabiliyorsa, cinsel ilişkiye girebilir. Bu cinsel ilişki stresin daha az olması için bilinen eşle yapılırsa daha sağlıklı olur. Kişi istediği sıklıkla cinsel ilişkiye girebilir. Yapılan çapkınlıklar stres daha çok olduğu için risk oluşturabilir. Gizli kalbi, bilinmeyen bir kalp hastalığı olanlarda çapkınlık sırasında heyecan artacağı, hormonal denge biraz daha yüksek olacağı için kriz tetiklenebilir. Kalp hastaları cinsel ilişkiye girmeden önce mutlaka bir kardiyoloğun kontrolünden geçmeli. Kalp hastaları tarafından yeterli ereksiyona ulaşmak için kullanılan ilaçlar doktor kontrolünde alınmalı. Kullanılırken bir sorun oluştuğunda derhal acile gidilmeli. Hastaneye gidildiğinde de bu ilaçların kullanıldığı belirtilmeli.

‘Asansör kullanmam’

Kalp sağlığımı korumak için tuz, şeker, sigara ve kolesterolden uzak duruyorum. Bu dört zararlı soframa, mutfağıma ve hayatıma giremez. Yemek benim için bir seremoni. Karnım acıktı diye yemek yiyemiyorum. Mutlaka bir iki dost olmalı masamda. Akdeniz mutfağı sağlık, neşe, zevk ve zindelik veriyor bana. Tek yapabildiğim spor yürümek. Hafta sonu açık havada, hafta içi ise iş yerinde merdiven çıkarak. Kesinlikle asansör kullanmıyorum kaç kat olursa olsun.

Bu ağrılar bir işaret

Kalp krizi ile ilgili olan kalp ağrısı daha çok kravat alanı, göğsün sol tarafı, boyun, çene, omuz ve kolda olur. Mesala 20 dakika yürüdünüz ondan sonra yokuş çıkıyorsunuz hafif yanma, baskı gibi bir ağrı başladı, durdunuz geçti, işte bu tipik kalp ağrısıdır ama kriz değildir. Kriz bir anda başlar, istirahat halindeyken de başlar yarım saati geçer, beraberinde bulantı, kusma, terleme gelişir ve krizlerin yüzde 15’inde ani ölüm olabilir. Kalp ağrısı “doktora git” alarmıdır.