İlaçların Dünyası

Peki sizin için gerekliliğini merak ediyor musunuz? Hangi antioksidanı hangi miktarda kullanmalısınız? Arkadaşınıza doktorunun sizinkinden farklı bir rejim önerdiğini duymak size nasıl geliyor? Bu yazıda bu sorulara cevap vermeye çalışacağız, ama önce sıkça duyduğumuz birkaç kavramı ele alalım...

Serbest radikaller

Serbest radikaller olarak adlandırılan, negatif elektron yükünü tamamlayıp sabit hale gelememiş kimyasal gruplar, birleştikleri hücre, enzim gibi yapıları bozarlar ve buna bağlı problemler oluştururlar.

Oksidatif stres

Yukarıda tarif ettiğimiz serbest radikallerin yol açtığı bu duruma “oksidatif stres” diyoruz. Kimyasal reaksiyona eğilimli bir yapı oksijen vererek ya da hidrojen alarak “kararlı” duruma gelir ve elektrik yükünü boşaltır.

Antioksidanlar

Vücutta herhangi bir nedenle oluşan serbest radikallerle birleşip oksijenlerini alan ya da hidrojen vererek onların başka hücrelere saldırmasını engelleyen ilaçlara “oksidasyon işlemini engelleyici” anlamında “antioksidan” denir. Örneğin C ve E vitaminleri antioksidan etkilidir.

Yaptığımız işler vücudun antioksidan seviyesini etkiliyor

İnsan her gün hem oksidatif strese yani oksitlenme işlemine yol açan serbest radikallere, hem de bu stresi gideren antioksidanlara sürekli maruz kalır. Terazinin iki kefesi olduğunu düşünürsek, bu iki kefe dengede olduğu müddetçe problem yoktur. Oksidasyonla savaşan tüm faktörler birlikte toplam antioksidan kapasiteyi belirler. Vücudun maruz kaldığı oksidatif kimyasalın tipi ve dozu, oluşturduğu stres oranı, hangi antioksidana, hangi süre aralığında, hangi dozda ihtiyaç duyulacağını belirler. Bireyin hangi toksik oksitleyici etkiye zayıf olduğunu belirleyen birçok neden var. Bireyin genetik yapısı, beslenme alışkanlıkları, mesleki olarak ya da çevreden nelere maruz kaldığı, sigara kullanımı, varsa hastalıklarına göre risk durumu değişir. Örneğin röntgen teknisyenleri radyasyona daha çok maruz kalır, kimya fabrikası ya da maden işçisinin riski ile ofiste çalışanın riski değişir. Değişen risk durumuna göre de bir antioksidan kullanması gerekip gerekmediği, gerekiyorsa hangi antioksidan olması gerektiği, hangi dozda ve ne süre ile kullanması gerektiği değişkenlik gösterebilir.


Hangi gıdada ne kadar C vitamini var

100 gr. mg.
Kırmızı biber 190
Maydanoz 130
Kivi 90
Brokoli 90
Brüksel lahanası 80
Papaya 10-60
Çilek 60
Limon 40
Kavun 40
Karnabahar 40
Sarımsak 31
Greyfurt 30
Mandalina 30
Ispanak 30
Lahana 30
Mango 28
Patates 20
Kızılcık 13
Domates 10
Ananas 10
Üzüm 10
Kayısı 10
Erik 10


(100 gram meyve veya sebzede bulunan C Vitamini miktarı. Farklı bilgi kaynaklarının ortalaması alınmıştır.)


Fazla C vitamini almak yarardan çok zarara yol açıyor



Vücudun dışarıdan bir antioksidana ihtiyacı olup olmadığını, varsa hangi antioksidanın, hangi dozda (C vitamini için günde 25 mg’dan 18 bin mg’a kadar değişen öneriler var, evet tam 720 kat fark var arada!) ve hangi doz aralığında (günde 1 kez? 8 saatte 1?) kullanılması gerektiğini ortaya çıkarmaya yönelik pek çok test sistemi ve uygulama önerilmişse de, tansiyonu ya da ateşi ölçer gibi net sayısal sonuçlarla teşhis koymak ve ihtiyacı saptamak için şu an bilimsel kanıtlar yeterli değil.

C vitamini örneğin, aslında iyi bir antioksidan iken, ihtiyaçtan fazlası tam tersine ön oksidan gibi davranıyor. Daha sağlıklı olalım derken tam tersine zarara yol açıyor.

Peki nasıl karar vereceğiz? Sorunun cevabı aslında zor. Çünkü dediğimiz gibi hem oksidatif strese yol açan etkene göre, hem de bireyden bireye değişen çevresel, genetik, diyet, hastalık durumuna göre bu cevap değişken ve henüz laboratuvar analizi ile saptanamıyor. Amerikan kaynakları, 25 yaşındaki sağlıklı erkek hastanın günde 2000 mg’ı geçmemesi gerektiğini söylüyor.

HERKESİN İHTİYACI FARKLI

-Normalde, günlük gıdalardan günde 120-140 mg civarında C vitamini alırız. Bu doz sağlıklı bir birey için yeterlidir ve takviye gerektirmez. Tekrar edelim, sağlıklı, normal beslenen bireyi konuşuyoruz. Kötü beslenmeden ötürü yeterli C vitamini eksikliğine bağlı skorbit, diş eti kanaması, soluk görünüm, deride spot lekeler görülür ki, bu tip hastaların tedavisinde günde 10 mg’lık C vitamini dozu bile yeterli etkili tedaviyi sağlar.

-40 yaşın üzerinde damar sertliği riski bulunan örneğin benim gibi bir birey için, tek defada 500 mg’dan yüksek dozlarda C vitamini DNA hasarını tetiklemeye başlıyor.

-Hiçbir sağlık sorunu olmayan, sigara içmeyen bir kişi, soğuk algınlığı ve gripten korunmak için kışın günde 500 mg’ı geçmeyecek dozda C vitamini alırsa hem önlem almış, hem de C vitamininin muhtemel zararlarından korunmuş olur.

-Enfeksiyon, yangılı akciğer problemleri ya da sigara kullanımı gibi durumlarda ise C vitamini ihtiyacı artar.

-Sigara içenlerde günde 3 kez 500 mg da doğru bir tercih olur. Tek defada 500 mg’ın üstü kullanım, ihtiyaç fazlası C vitaminin zarar vermesine yol açabilir. Amaç riski düşürmek ise, düşük doz politikası ile hem risk düşürülmüş, hem de yüksek dozun sakıncalarından kaçınılmış olur.

-Antioksidan kullanımı, sağlıklı bireylerin yaşam kalitelerini yükseltmek ve kalp krizi, kanser gibi hastalık riskini azaltmak amaçlı olduğundan, zararlarına karşı daha çok dikkat etmek gerekiyor. Çünkü bir hastayı iyileştirmek için belli riskleri göze alabilirsiniz, ama hiç bir problemi olmayan, sağlıklılık durumunu daha iyiye götürmeye çalışan bireyi ortada fol yok yumurta yokken gereksiz risklere sokmamalısınız.