Asker, 12 Eylül söylemini değiştirdi. 12 Eylül’ün yasakladığı “devrim” kelimesini savunan Orgeneral İlker Başbuğ, Kara Harp Okulu öğrencilerine verdiği ilk derste “inkılap” yerine “devrim” kelimesini kullandı
“İrtica tehdidi kaygı verici boyutta. Bu konunun derinliğine tartışılması akedemisyenlere bırakılmalı ama bence inkılap yerine devrim ve devrimcilik terimlerinin kullanılması daha uygun” diyen Başbuğ’un sözlerine siyasi ve yazarlardan yanıt geldi
Devrim nasıl inkılap oldu?
“Devrim” ya da “inkılap” kelimelerinden hangisinin kullanılacağı tartışmasını irdeleyebilmek için Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar bakmak gerekiyor. Dönemin Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt, Ankara Adliye Hukuk Mektebi’nde 1925 yılından itibaren “İhtilaller Tarihi” isimli ders verdi ve Türk Devrimi’ni anlattı. Bozkurt kitabının adını da “Atatürk İhtilali” koydu. Halka devrimlerin benimsetilebilmesi amacıyla, 1930’lu yılların başlarından itibaren okullarda “İnkılap Tarihi” dersleri verilmeye başlandı. Yeni oluşturulmaya başlanan tarih tezi ve üniversite reformu bünyesinde devam ettirilen bu dersler, İstanbul Üniversitesi’nde bir İnkılap Tarihi Enstitüsü’nün ve Ankara’da Hukuk Fakültesi’ne bağlı İnkılap Kürsüsünün kurulmasıyla ivme kazandı.
Dönemin Milli Eğitim Bakanı Yusuf Hikmet Bayur İstanbul Üniversitesinde 4 Mart 1934’te, Başbakan İsmet İnönü de 20 Mart 1934’te Ankara’da İnkılap Tarihi dersleri verdi. Devrimin öncü kadrosunda yer alan Mahmut Esat Bozkurt ile Recep Peker’in verdiği dersler de radyo ve gazetelerde yayımlandı.
Türk İnkılap Tarihi dersinin sorumluluğu, 15 Nisan 1942’de, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesine bağlı olarak kurulan Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü’ne verildi. Dersin adı “İnkılap Tarihi ve Türkiye Cumhuriyeti Rejimi” oldu ve fakülte ve yüksekokullarda baraj niteliğini kazandı.
27 MAYIS “DEVRİM” DEDİ
27 Mayıs 1960 ihtilali ile dersin müfredatında değişikliğe gidildi. Dersin tüm fakültelerde iki, yüksek okullarda da bir yıl okutulması kararlaştırıldı. 20 Mart 1968’de toplanan Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, danışma kurulu kararıyla, dersin adını “Türk Devrim Tarihi” olarak değiştirdi.
1 Şubat 1971 tarihinden itibaren Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Devrim Tarihi dersinin amacını, niteliğini, özelliğini yeniden düşündü ve halka benimsetilmesi ve daha verimli çalışmalar yapılması bakımından yeni bir kanun tasarısı hazırladı.
12 EYLÜL DEVRİMİ YASAKLADI
12 Eylül 1980’den sonra ise “devrim” kelimesinin yerini yeniden “inkılap” aldı. 1961 Anayasası’nın başlangıç kısmındaki “Atatürk Devrimlerine bağlılığın tam şuurunu sahip olmak” bölümü, 1982 Anayasası’nda “Türkiye Cumhuriyeti‘nin kurucusu ölümsüz önder ve eşsiz kahraman Atatürk‘ün belirlediği milliyetçilik anlayışı ve O’nun inkılap ve ilkeleri doğrultusunda” şeklinde değiştirildi.
Bu düzenlemeye paralel olarak okullarda okutulan dersin adında da değişiklik oldu: “Türk İnkılap Tarihi”... 6 Kasım 1981’de Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi’nin Yüksek Öğretim Kurumlarında, eğitim ve öğretim süresince, “zorunlu ders” olarak okutulması kabul edildi.
İnkılap yanlış telaffuz edilebiliyor
Şener Eruygur (Atatürkçü Düşünce Derneği Başkanı)
Sayın Başbuğ, irtica tehdidinin kaygı verici noktaya ulaştığı tespitini yaparken, bana göre Türk toplumunun yüzde 80, hatta yüzde 90’ında hakim olan bir endişeye tercüman olmuştur. Bence bu siyasi bir mesaj olarak algılanmamalı. Arapça kökenli olan ve yanlış yazılıp telaffuz edildiğinde “Köpekleşme” anlamı veren inkılap sözcüğü yerine, Türkçe “devrim” denmesi çok daha doğrudur.
Genç kuşaklara daha yakın
İmren Aykut (ANAP’lı eski Bakan)
Bana göre inkılap da devrim de içerik olarak aynı anlama geliyor. Ama devrim sözcüğünün kullanılması daha uygun. İçerik olarak bana göre aynı anlama gelmesine karşın, devrim sözcüğünün genç kuşaklara daha yakın gelen, onlar açısından daha anlaşılır bir sözcük olduğunu düşünüyorum. Toplumun büyük kesimince paylaşılan irtica endişesi öyle bir noktaya ulaşmış ki, Sayın Başbuğ bu konuşmayı yapma ihtiyacı hissetti.
Başbuğ’u takdirle karşılıyorum
Hikmet Uluğbay (Milli Eğitim eski Bakanı)
Öz Türkçe sözcükleri kullanmak ve toplum hayatında yerleşik hale getirmek Cumhuriyet kuşaklarının düşüdür. Devrim Türkçe, inkılap ise Arapça kökenli. Genç kuşaklarla daha anlaşılır şekilde iletişim kurma açısından devrim sözcüğünün kullanılması daha uygundur. Anlatılmak istenen topluma daha kolay mal edilebilir.
Siyasi bir mesaj olamaz
Turhan Güven (DYP eski Grup Başkanvekili)
12 Eylül döneminde Anayasa hazırlanırken, “devrim” sözcüğünün kast edilen asıl manayı tam karşılayamadığı görüşü hakim oldu ve bunun yerine 1924 Anayasası’nda da kullanılan “inkılap” kelimesinin konulması benimsendi. Sayın Başbuğ’un devrim sözcüğünü telaffuz etmesinin siyasi bir mesajı olduğunu düşünmüyorum.
Türkiye’ye yakışan “devrim”dir
Kamer Genç (DYP’li TBMM eski Başkanvekili)
1980 ihtilali Türkiye’de gericilik adımlarını hızlandırmıştır. 1950’lerden itibaren Atatürk devrimlerine karşı başlayan karşı girişimler, 1980’de hız kazandı. Devrim öz Türkçe, inkılap Osmanlıca’dır. Üstelik inkılap tabiri, devrimi tam olarak karşılamıyor. Danışma Meclisi’nde bu değişiklik yapılırken devrim yerine inkılap sözcüğünün getirilmesinin siyasi boyutunu düşünmedik. Türkiye’ye yakışan ifade devrimdir.
Yasaklamak büyük yanlıştı
Tahsin Yücel (Yazar)
Devrim sözcüğünü 12 Eylül sonrası yasaklamaları büyük yanlıştı. O dönemde 200’e yakın sözcük kullanımını yasaklamışlardı. İnkılap ve devrim sözcükleri birbiriyle aynıdır. Bu o dönemin politikalarından kaynaklanan bir yasaklanmaydı. Sözcüklerin birebir anlamına bakılırsa eğer aynı kapıya çıkacaktır. Bugün Türkçe eğilimi var, dilimizi yabancı kelimelerden ayrıştırmaya çalışıyorsak devrim sözcüğünü kullanmamız çok daha doğru olacaktır.
Evren yüzünden sürgüne uğramıştı
Feyza Hepçilingirler (Yazar)
12 Eylül’de yasaklanan kelimeler arasında devrim kelimesi de vardı. Devrim denince Kenan Evren’in ve diğer darbecilerin tüyleri diken diken olduğundan devrim sözcüğü gibi bir çok sözcük sürgüne uğradı dilimizden. Ancak yasaklanan sözcükler daha çok kullanılır hale geldi. Devrim laiklik sözcüğüne karşı daha doğru ve dilimize uyan bir sözcüktür.
Atatürk öyle kullanılmasını istemiş
Kemal Yavuz (Emekli Orgeneral)
Devrim daha doğru. İnkılap çok eski bir kelime. Gençlerin kulağına çok yabancı. 12 Eylül döneminde de sol literatürün bir parçası olarak değerlendirilmişti. Ama daha sonra toplum tarafından da benimsendi. ’Atatürk devrimi devirmek değil, modernize etmektir’ denildi. Şimdi ben de ’devrim’ olarak kullanıyorum. ’Atatürk devrimleri’, ’Türk devrimi’ diyoruz. Atatürk de devrimi kullanmış, öyle kullanılmasını istemiş.
