Deprem bulutlarını NASA’ya anlatacak!
BURAK KARA / bkara@gazetevatan.com
FRANSIZ asıllı Türk bilim adamı Ronald Karel, kendini bildiğinden beri bulutlar ile deprem ilişkisi üzerinde çalışıyor. İstanbul’da doğup büyüyen Karel, 40 yıl önce yazdığı meteoquake teorisine kimseyi inandıramadı. Ama NASA onu ciddiye aldı. 10-12 Aralık’ta Küresel Deprem Tahmin Projesi’ni dünyaya tanıtacağı sempozyuma konuşmak yapmak için özel olarak davet edildi.
‘Meteoquake teorisi’ni askerdeyken yazdı!
40 yıl sonra NASA destek verdi...
Fransız asıllı Türk bilim adamı Ronald Karel, bulutlar-deprem ilişkisi üzerinde çalışıyor. Uluslararası Deprem Ön Sinyalleri Kurumu’nun Başkanı olan ve 40 yıl önce yazdığı ‘Meteoquake Teorisi’ne kimseyi inandıramayan Karel’i NASA ciddiye aldı. Karel ve bu hafta özel konuk olarak NASA’da teorisini anlatacak.
NASA uzmanları tarafından kurulan Geocosmo Araştırma Merkezi Vakfı, 10- 12 Aralık’ta NASA Ames Research Centre da yapılacak sempozyumla, Küresel Deprem Tahmin Projesi’ni (Global Earthquake Forecasting Sysytem) dünyaya tanıtacak.
Tanıtım programında, Fransız asıllı Türk vatandaşı Uluslararası Deprem Ön Sinyalleri Kurumu’nun Başkanı Ronald Karel de yer alacak. Karel sadece toplantıya katılmayıp aynı zamanda 11 Aralık’ta NASA’da 40 yıl önce yazdığı ve o günlerde ciddiye alınmayan ‘Yeryüzüne Yakın Bölgelerde Oluşan Deprem Bulutları’ konulu bilimsel makalesini tanıtacak. Karel, bilim dünyasına girecek olan ‘iyonize deprem bulutları’ hakkında 45 dakikalık konuşma yapacak. NASA web sitesinde Ronald Karel’in biyografisinde ilk ‘iyonize bulutlar’ teorisini ‘meteoquake’ adıyla 1970’lerde Aşkale-Erzurumda hazırladığına da yer verdi. Roland Karel ile NASA’daki sunumu öncesinde ionize deprem bulutlarını konuştuk...
KOBE DEPREMİ ÖNCESİ YERDEN YÜKSELEN BULUTLAR GÖZLEMLENDİ
Bulutları izlemeye ne zaman başladınız?
Deprem bulutlarını tek haneli yaşlarda 1962’de incelemeye başladım.
Deprem bulutlarının diğer bulutlardan ayıran ne gibi özellikleri vardır?
Deprem bulutu meteorolojik olmayan, iyonize olmuş ve alçak atmosferde bazen kuvvetli rüzgara rağmen duruyor gözükebilen, bazen de normal akışa ters yönde hareket edebilen, daha fazla koyu renkte olan bulutlardır. Ayrıca Kobe depremi öncesi yerden yukarı yükselen ve hortuma benzer bulutlar gözlemlendi. Yani değişik şekiller alabiliyorlar. Yerden atmosfere yükselen iyonların karşılaştıkları nem oranına göre şekilleniyorlar.
Deprem bulutları depremi nasıl haber verir? Meteoquake nedir?
Deprem bulutları gözüktükleri zaman faylarda stres zaten olmuştur. Faylarda büyük kayaların sürtüşmesiyle stresin meydana getirdiği ionizasyon yer yüzüne çıkmaya başlar. İyonizasyon eğer yüksek rutubetle karşılaşırsa iyonize sis veya iyonize bulut meydana getirebiliyor. Meteoquake, 1974 senesinda Aşkale’de hazırladığım “deprem-bulut” ilişkisini gösteren bir teoridir.
Bu bulutlar manyetik bulutlar mı yoksa sıradan bulutlar bile deprem bulutuna dönüşebilir mi?
Bu bulutlar manyetik bir alanda yer altından yükselen yüksek iyonizasyon sayesinde oluşan bulutlardır. Çoğu zaman sıradan bulutlara karışabilirler ve keşfedilebilmesi imkansız bir hale gelirler. Sıradan bir bulutun deprem bulutluna dönüşmesi konusuna gelince, eğer iyonlar zaten var olan meteorolojik bulutların içerisine karışırsa olur.
BULUTLAR MARMARA DEPREMİNDE DE VARDI
Bir fay üzerindeki herhangi bir yerdeki bulutlar mı izlenmeli? Olası İstanbul depremi için neredeki bulutlar izlenmeli?
Yer istasyonları zaten faylarda kurulacak. İyonizsayon başladığında, zaten stres olmuş demektir ve birçok alet değişik ölçümler yapmaya başlayacak. Örneğin radon çıkışı, helyum çıkışı, kuyulardaki su seviyesi, radyo dalgalarının anormalleşmesi gibi... Bu araştırma networkünün çok geniş olaması şart. Küresel Deprem Tahmin Projesi’nde bütün bu parametreler birleştirilecektir. Bu bulutlar maalesef her zaman fayların üzerinde gözükmeyebilir. Eğer tam fayların üzerinde rutubet yeterli değilse ve rutubet 300 km sonra başlıyorsa, o zaman bulutlar ancak 300 km sonra gözükebiliyor...
70’li yıllarda sizin teziniz desteklenseydi dünya nasıl değişirdi?
Ben 1987 yılında New York Üniversitesi’nde Dr. Rampino ile konuştuktan sonra bütün tezimi suya atmıştım ve defteri kapatmıştım. Ancak 2003 senesinde tesadüfen Londra’da Dr. Matova’nın makalesini gördüm... Dr. Matova makalesinde İstanbul’daki büyük deprem öncesi Marmara Denizi’nde anormal bulut oluşumlarını dile getiriyordu... Bundan sonra canla başla araştırmalara tekrar başladım ve çalışa çalışa bugünlere geldim. 70’li yıllarda beni anlayabilecek kurum daha dünyada yoktu. Tek başımaydım... Şimdi artık değilim...
MAALESEF TÜRKİYE’DEN KİMSE BENİMLE İLETİŞİME GEÇMEDİ
Türkiye’deki deprem araştırmaları dünyanın gerisinde mi?
Ülkemdeki en büyük problemlerin en önemlileri bence, üniversitelerin kendi aralarında mutabık kalmamaları ve araştırma için yeteri kadar meblağ olmaması. Türk insanı yaratıcı bir beyine sahiptir ancak kendilerine imkan sunulmamaktadır.
Sizinle Türk yetkililer iletişime geçti mi?
Benimle kimse ilişkiye geçmedi, kimse bir şey sormadı maalesef..
Bulutlara bakarak deprem tahmininde yanılma payı ne kadar?
Sadece bulutlara bakarak yanılmak payı çok yüksek. Diğer parametrelerden alınacak sonuçla sağlıklı tahmini yapılabilecektir.
7 GÜN ÖNCEDEN TAHMİN MÜMKÜN
Bir çok üniversite sizi reddetmiş ama askerliğinizi yaparken TSK’dan destek görmüşsünüz.
16 yaşındayken Gediz depremi sonrasında depremlerle bulutlar arasında ilişki olduğunu söyleyince hayatım zehir oldu. Ailem beni psikoloğa götürdü. Genç yaşta teorimi anlatmak için dünyadaki bir çok önemli kurum ve üniversiteye gittim. Bana normal gözle bakmadılar. 1973-1975 yılları arasında Aşkale’de asker iken 3 kez deprem olacağını söyledim... Doğru çıktı. O zamanki Tugay Komutanı Tuğgeneral Kemal Yamak 41’nci Tabura beni ziyarete geldi ve bana bir oda tahsis ettiler. Bugünkü Meteoquake teorimi orada yazdım ve bununla da gurur duyuyorum. NASA’dan Prof. Dr. Freund bunu tasdik ederek “Karel’in yıllar önce keşfettiği ve hazırladığı Meteoquake teorisi doğrudur” diye biyografime ilave etti.
Bulutlara bakarak deprem ne kadar önceden tahmin edilir?
İlk senelerde bulutlara çıplak gözle baktığımda 24 saat ile 36 saat arası deprem oldu. Son yıllarda uydulardan baktığımda bu süre 7 güne kadar uzayabiliyor...
Beklenen büyük İstanbul depremi de bu yöntemle önceden tahmin edilir mi?
Bulutlar deprem ön sinyallerinde sadece bir parametredir. Deprem ön sinyallerinde ondan fazla parametre vardır. Mühim olan, bütün bu parametreleri birleştirip araştırma yapmaktır. Global “Earthquake Forecast System” projesinde dünyanın birbirlerinden uzak birçok ülkesinde yer istasyonları ve uydular vasıtasıyla bir network kurmak için çalışıyoruz. Hatta ve hatta daha da ileri giderek, ilerki yıllarda depem ön sinyallerini haber verebilecek cep telefonları da gündemde. Küresel Deprem Tahmin Sistemi ilerki yıllarda binlerce hayat kurtaracak.
