Çocuk neden yalan söyler?

İster oyun esnasında olsun ister olmasın çocuğun hayal ürünü, doğru olmayan ifadelerini “yalan” olarak adlandırmaktan kaçınmak gerekir. Çocuklar soyutlama yetisinin oluşması yani soyut kavramları algılamaya başlamayla birlikte 7 yaş civarında muhakeme etmeye, 11 yaş civarında ise doğru ile yanlışı bir yetişkin gibi ayırt etmeye başlamaktadırlar.

Yalan söylemenin altındaki nedenler

Çocuklar birçok farklı nedenle yalan söyleyebilmektedirler. Çocuğun yalanı hangi durumlarda ve kimlere söylediği dikkat edilmesi gereken bir husustur. 7 yaş öncesi çocuklarda hayal gücü ürünü olabilecek yalanlar, ya da dikkat çekmek ebeveyn ve yetişkinlerin tepkilerini yorumlamak amaçlı yalanlar olabilmektedir. Bu yaş grubu ve bu durumlarda ortaya çıkan yalanlarda “yalan” kelimesini telaffuz etmeden çocuğa uygun cümlelerle doğru olanı ve doğrulardan bahsetmenin önemini ifade etmek gerekmektedir. 7 yaştan sonra özellikle 11 yaş sonrası yalanlarda çocuklar yalnızca anne babaya yalan söylüyorlarsa hangi konularda söylediğine dikkat etmek gerekir. Yalnızca anne babaya söylenen yalanların altında genellikle anne babanın vereceği tepkiden çekinme yatmaktadır.
Okulda arkadaşlara söylene yalanlarda ise çoğunlukla çocuğun kendi algısı, yaşamına ilişkin şemalara odaklanmak gerekebilir. Yani çocuk sahip olmadığı bir şeye sahipmiş gibi yalanlar söyleyebilir. Bu yaşlarda gerekçesiz yalanlar “Evimiz yandı, annem öldü” gibi düşündürücüdür. Birden fazla ortamda ortaya çıkan gerekçesiz yalanlar davranışsal bozukluklar adına ele alınması gereken bir durum olabilir. Bazen de hiperkaktif çocuklar dürtüsel oldukları için, durup düşünüp hareket etmekte zorlanabildikleri için sonucu düşünemeden ve yorumlayamadan kolayca yalan söyleyebilmektedirler. Tek bir kişiye ya da belli konularda söylenen yalanlarda, çocuğun o kişilerle ilişkisini ve yalan söylediği konuya ilişkin algısını gözden geçirmek gerekmektedir.

Yalan söylediğini anladığınızda ne yapmalısınız?

Söz konusu çocuk olunca çocuğun ortaya koyduğu herhangi bir davranışsal ya da duygusal bir sorunda çocuğun bu davranımı ortaya ne sebeple çıkardığını yorumlamak çok önemlidir. Çocuk yalnızca anne babaya yalan söylüyorsa neden, anne babanın tepkisinden korkuyor olabilir? Bu mutlaka üzerinde durulması ve çalışılması gereken bir durumdur. Yani anne babadan giden mesajlar ve ebeveyn yaklaşımı çalışılmalıdır. Yalan ortaya çıktığında aşırı ve yanlış tepkiler sözel ya da fiziksel şiddet gibi, yani yanlış davranışa yanlış cevap vermek çözüm değildir. Çocuğa kendi payımıza düşenleri anlayıp düzelttikten sonra, doğruları söylememenin olumsuzlukları anlatılıp, böyle bir davranışın bizim tarafımızdan, diğerleri tarafından kabul görmeyeceği izah edilmeli, doğruları söylemenin önemini bilmediği için böyle davranmış olabileceği, bundan sonra dikkatli olacağı konusunda kendisine güvendiğimizden bahsedilmelidir. Çocuğun kişiliği değil davranışı hedef alınmalıdır. Nasihatin az, dinlemenin çok olduğu bir diyalog tercih edilmelidir. Tüm bunlara rağmen devam eden yalanlar ya da yukarıda sözü edilen patolojik yalanlarda (gerekçesiz, yerli yersiz ve her ortamda herkese söylenebilen yalanlar) bir uzman desteği almak konuyu daha derinlemesine ele almak, davranışçı yaklaşımlarla çalışmak çocuğun yalan söylemeyi alışkanlık haline getirmemesi, sağlıklı kişilik gelişimi ve varsa yalanı ortaya çıkaran asıl sorunu belirlemek ve çözüme gitmek adına sağlıklı olacaktır.