Çocuğunuz şeker bağımlısı mı?

Çocukların her gün tükettiği ve masum bildiğimiz birçok gıda aslında şeker deposu. Son dönemin tehditi olan şeker bağımlılığı nedeniyle 60'lı yaşlarda görülen tip 2 diyabet artık 12 yaşındaki çocukların da hastalığı.

Okul çağındaki çocuklarının tüketmesi gereken şeker miktarı günlük 42 gram (21 çağ kaşığı). Makul görülen bu miktar annelerin sağlıklı bildiği bir çağ kaşığı bal ve iki elma veya bir tabak patates kızartması ile aşılabiliyor.

Ebeveynler şeker tehlikesinin farkında değil

Şeker, vücudumuzu, demir paslanır gibi paslandırıyor, eskitiyor; çocuklarımızın hücrelerini 12 yaşında yaşlandırıyor. Şekeri, gıda sanayisinden söküp atmak zor ama, işe evlerimizin kapısından başlayabiliriz!

Uyuşturucu kadar zararlı!

British Medical Journal’da yayınlanan bir makalede “Şeker tütün kadar tehlikeli, zarar verici ve bağımlılık yapıcı olduğu için uyuşturucu sınıfına sokulmalıdır” diyor. Fazla şeker tüketmek kan şekerini çok çabuk artırıyor ve pankreas aşırı insülin salgılıyor. Buna “metabolik sendrom” deniyor. İnsülin, şekeri regüle ettikten sonra fazlasını yağ olarak depoluyor. Kan şekerindeki ani düşüş ise sürekli acıkma hissine ve yemeye yol açıyor. Diş çürümesi, obezite, diyabet, kalp, dolaşım hastalıkları, kanser, astım gibi bir çok hastalığın nedeni. Kan dolaşımıyla vücudun her tarafına taşınan şeker özellikle de göbek, kalçalar, göğüsler ve bacağın üst kısmında toplanıyor. Çocuk yaşta bu bölgeler de dolduğunda, yağ asitleri kalp ve böbrek gibi aktif organlara dağılıyor. Bu organlar gittikçe yavaşlıyor ve sonuçta dokuları bozularak yağa dönüşüyor. Çocukların bağışıklık sistemi zayıflıyor. Bu nedenle çocuklarımız kolayca hasta oluyor.

Beslenme rutini değişmeli

Çocukların şeker bağımlılığıyla savaşmak için güne sabah protein ve sebze yiyerek başlamalarını sağlayın, çünkü güne nişasta, tatlı yiyerek başlaryan çocukların canı bütün gün bunları çekebilir. Çocuğunuz meyve yerken bile yanına protein ekleyin; süt, fındık veya yoğurt gibi. Çikolata yediğinizde de yanında mutlaka badem, fındık veya süt verin. Çocuklara aç olduklarında kesinlikle tatlı yedirmeyin, bunu önce proteinle çözmeye çalışın. Peynir, tavuk, balık veya yumurtayla salata iyi tercihlerden. Tam buğday ekmeğiyle ceviz veya peynir de tercih edilebilir.

Çocuklar günde en fazla 2 çay kaşığı bal tüketmeli

Uzmanlar çocukların şeker ihtiyaçlarını günde bir tatlı kaşığından fazla olmamak kaydıyla bal ve meyvelerden almalarını öneriyor. Çocuklar sabah 2 çay kaşığı bal yediyse de günlük meyve hakkından üçte bir oranında düşmemiz gerekiyor. Mesala elma, portakal, şeftali, armut gibi orta şekerli meyvelerden 300 gram yeme hakkı olduğuna göre, bunu üçte bir oranında düşürmemiz gerekiyor. Yani geriye 200 gram meyve hakkı kalıyor. Bu hak da iri bir şeftali, iki küçük elma kadardır. Çok şekerli meyvelerden ise orta boy bir muz ya da bir küçük salkım üzüm. Bir çay kaşığı bal, yaklaşık 4 gramdır. Aşağı yukarı bir kesme şekeri 4 gram olduğuna göre, 2 kesme şekeri kadar ediyor. Ama bu miktar günlük 8 kesme şeker ölçüsünün 4’te biri olduğu halde, bal fruktoz ağırlıklı olduğu için günlük şeker miktarından 3’te 1 oranında düşüş yapmalıyız. İncir, muz ve üzüm gibi çok şekerli meyvelerden ise günde en fazla 200 gram yiyebiliriz. Yani yaklaşık olarak 3-4 incir, bir muz gibi...

Taş devrinde şeker yoktu!

‘Çocukların enerjiye ihtiyacı var’ diye belli miktarlarda şeker yemeleri de yanlış bilinen bir şey. Çocuklar enerji ihtiyaçlarını meyvelerden almalı. Prof. Dr. Kenan Demirkol bu inanca şöyle bir örnek veriyor, “Taş devri döneminde insanlar hayvan avlar ve bitki toplar. Şeker sadece meyvede var. Meyve esas olarak bir kültür bitkisi. Doğal ortam sebze ağırlıklıdır. İnsan eli ne kadar fazla değmişse bir gıda maddesine, o oranda olumsuzlaşıyor. O dönemde, insanların kan şekeri 60 dolayındaymış. Bu devirlere geldikçe şekerle tanışıyor ve alışkanlıkları değişiyor. Dolayısıyla ortalama kan şekeri de değişiyor. Şimdi 100’lerdeyiz, 120’de şeker hastalığı. Pankreas organının artık yeterince insülin üretememesiyle ortaya çıkar. Yaşlanma süreci olarak kabul edilir. 60’lı yaşlarda görülmesi beklenir. Ama şu anda 12 yaşındaki çocuklarda tip 2 diabet var. Sağlıklı beslenmede şekerin hiç yeri yok. Tamamen bir damak alışkanlığıdır.

6 yaşında kola bağımlısı oluyorlar

Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de birçok çocuk, 1 yaşına kadar ‘fast food’la tanıştığı için şişmanlıyor. Çocukların yüzde 6’sı ilk bir yaş içinde kolalı içeceklere başlatılıyor. Çocukların yüzde 25’i ilk üç yaş içinde hazır gıdayla beslenmeye başlarken İstanbul’da ise yüzde 40’ı ilk üç yaş içinde hazır gıdayla beslenmeye başlıyor. Bir bardak kolada 14 çay kaşığı şeker, 1 litresinde ise 56 çay kaşığı şeker bulunuyor.

En masum gıdaları sağlıklı sanıyoruz

İngiliz sağlık kuruluşu BUPA’nın 2 bin ebveyn ile yaptığı araştırmada annelere çocuklarının günde ne kadar şeker yediklerini soruldu. Annelerin yüzde 43’ü bu oranı bilmediklerini belirtti. Araştırmada annelerin yüzde 88’i çocuklarına her gün yoğurt yedirmelerine rağmen bunların yüzde 93’ü yedirdikleri çocuk yoğurdunda bulunan 8 çay kaşığı şekerden habersiz.

Anneler gıdaların içeriğini bilmiyor

Kek, pasta, baklava gibi yiyeceklerde şeker olduğunu zaten biliyoruz. Tehlikeli olan gelişme, şekerin artık yerli yersiz neredeyse bütün hazır gıdaların içine koyulur hale gelişi... Annelerin yüzde 94’ü bir bardak elma suyunda 6.5 çay kaşığı şeker olduğunu bilmiyor. Hatta araştırmaya katılan ebeveynlerin yüzde 60’ı çocuklarımızın gıdalarındaki zararlı içerikleri kontrol etmediklerini itiraf ediyor.

Bebek mamasındaki büyük tehlike

Bebek mamasında bile şeker olması, çocukların beslenme zevkinin bir ömür boyu yanlış yolda gitmesine neden oluyor. Artan aşırı şişmanlığını sorumlularından biri de bebekken tanışılan şeker. Bebek mamasında anne sütüne oranla yüzde 60 daha fazla şeker bulunuyor!

Bilmemek mutluluk değil!

Çocuk yetiştiren ebeveynlerin çoğu çocukları için ellerinden geleni yapmaya çalışıyor. Beslenme konusunda bilgi sahibi oluyorlar, şeker yüklü tuzaklardan kaçınmaya ve dengeli beslemeye çalışıyorlar. Ama araştırmaya katılan ebeveynlerin yüzde 40’ı çocuklarına her gün çikolata, meşrubat ve şekerleme verdiklerini de söylüyorlar. Ebeveynlerin yüzde 25’i ise çocuklarının beslenme çantalarına düzenli olarak kek, çikolata, cips ve meyvesuyu koyduklarını belirtiyor.

Ne kadar şeker tüketmeliler?

Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği rakamlara göre 1-3 yaş arası çocuklar günlük 12 çay kaşığı şeker, 4-8 yaş arası çocuklar 22 çay kaşığı şeker, 9 ila 19 yaş arası gençler ise günde 29 ile 34 gram şeker tüketebilirler. 1 çay kaşığı şeker 2 gram toz şekere eşit. Marketlerde alışveriş yaparken de şunu ölçü alabiliriz: 100 gramında 15 gram şeker barındıran bir işlenmiş gıda aşırı şekerli olarak sınıflandırılabilir.

Şekerdeki genetik risk

Şekerle ilgili çok önemli başka bir tehlike daha var. Genetiğiyle oynanmış mısırdan “mısır şekeri” üretiliyor. Bu “oynanmış” şeker, pancar şekerinden daha ucuz olduğu için gıda sanayinde yaygın olarak kullanılıyor. Mısır şekeri çabuk emildiğinden, daha çabuk acıktırıyor ve metabolik sendrom oluşturuyor. Annelerin yüzde 35’i sağlıklı beslenen çocuklarda yüksek şekerli gıdaların sorun olmayacağına inanıyorlar.

Çocuklardaki kan şekeri değeri

Erişkin ve çocuk arasında fark yok. Amerikan Diyabet Derneği’nin yeni ortak görüşü, açlık kan şekerinin 100 ve altında olması. Açlık kan şekeri eğer 110 ile 125 arasında ise buna ‘bozulmuş açlık kan şekeri’ deniyor. O zaman da şeker yüklemesi yapıp ‘Gizli şeker var mı?’ diye bakmak gerekir.

GİZLİ ŞEKER DEPOLARI

- 1 paket meyveli çikolatalı draje 24 çay kaşığı şeker  1 çikolatalı karamelli bar 16 çay kaşığı şeker

- 1 portakal 12 çay kaşığı şeker

- 1 kase şeftali 6 çay kaşığı şeker

- 1 elma 12 çay kaşığı şeker

- 1 paket cips 14 çay kaşığı şeker

- 1 tabak kuru fasulye 12 çay kaşığı şeker

- Ketçaplı sandviç 8 çay kaşığı şeker

- 1 dilim ekmek 8 çay kaşığı şeker