Can’a can katan tasarımcı

Fotoğraflar: Barış Acarlı

Türk okuruna yerli ve yabancı edebiyatın en nitelikli örneklerini ulaştıran Can Yayınları, beyaz kapaklarıyla 80’ler Türkiye’sinde fark yaratıyordu. Bu 33 yıl boyunca böyle devam etti. Bayrağı babası Erdal Öz’den devralan Can Öz iki yıl önce genç tasarımcı Utku Lomlu ile bir devrim gerçekleştirdi ve Can Yayınları‘nın beyaz kapakları kabuk değiştirdi verini daha modern kapaklara bıraktı. Bu değişim dünyada da ses getirdi ve tasarımcı Utku Lomlu tarafından hazırlanan Albert Camus’nün Bütün Oyunları ve George Orwell’in Paris ve Londra’da Beş Parasız kitaplarının kapak tasarımları Amerika’da The Type Directors Club, Certificate of Typographic Excellence ödülünü aldı.

Klasik Can yayınları beyaz kapağını değiştirdiniz, bu nasıl bir devrimdi?

Can Yayınları’nın klasik beyaz kapaklarının değişim süreci bir gün Can Öz’le buluşmamız ve bu buluşmada yayınevini geri plana çekip, yazarları ve kitapları öne çıkartmak istediğini bu nedenle de kapakları değiştirmek istediğini söylemesiyle başladı. Bence de olması gereken buydu... Türkiye’de uzun yıllar boyunca kitapçı raflarında çoğunlukla kitap kapağı değil yayınevi kapağı gördük. Doğru düzgün bir tasarımcıya bile gerek duymaksızın, kolay ve hızlı üretilebilirliği nedeniyle tercih edilen elmayla armutu aynı sepete koyan bu anlayış, yeni butik yayınevlerinin kitabı öne çıkartan birbirinden farklı ve ilgi çekici kapakları karşısında daha fazla dayanamazdı.

Beyaz kapaklar artık anılarımızda kaldı

Muhafazakar Can okurlarının tepkilerinden korktunuz mu?

Kapakların değişmesi fikri bir yandan heyecanlandırıcı bir projeydi ama öte yandan da gelecek olan tepkileri düşününce de korkutucu geliyordu. Hem yayınevi hem de benim için bir riskti. Sonuçta o beyaz kapakların, bir çok insanın olduğu gibi gibi benim de geçmişimde ve anılarımda bir yeri var. Can, Erdal Öz’ün geçmişte beyaz kapakları iki kez değiştirmek istediğini ama gelen tepkilerden dolayı değiştiremediğini, kendisinin bu sefer kesin kararlı olduğundan bahsetti. Nihayetinde kapakalar değişti, 2’nci yılın sonunda geldiğimiz nokta Amerika’da iki kapak tasarımımızın birden ödül alması oldu.

Merak uyandırıp hayalgücünü sınırlamamak lazım

Kitap kapağı tasarlamanın alametifatikaları neler?

Metne ve yazarın kimliğine uygun bir görsel ve tipografi bütünlüğü yakalayıp bunu en doğru tasarım diliyle okura sunmak… Merak uyandırmak, bütünü değil sadece bir parçasını vermek yani okurun hayalgücünü sınırlamamak. Ve tabii en önelisi özgün ve yalın olabilmek.

İyi kapağın satışa etkisi var mı?

Yazarın adının önemli olduğu kitaplarda yazar adının, kitap isminin albenili olduğu kitaplarda kitap adının öne çıkması ve kapaktaki görsel, renk, tipografi uyumluluğu, yalınlık gibi unsurlar satışta önem taşıyor.

Orwell’de eşitsizlik Camus’de başkaldırı ön plana çıktı...

Ödüllü kapakların tasarım hikayelerini anlatır mısınız. Orwell ve Camus’yü nasıl tasarladınız? Süreç nasıl ilerledi?

Paris ve Londra’da Beş Parasız’da Orwell, Paris ve Londra gibi iki gösterişli şehrin alt tabakalarında yaşananları kendi yaşadıklarıyla birlikte harmanlayarak anlatır. Temposu iniş çıkışlara dolu, modern dünyadaki sınıf farkı, eşitsizlik ve kaos ortamının anlatıldığı roman için, ön planda konusu geçen şehirleri temsil eden ikonik yapılar, bunların arkasında da gerçek hayatta olduğu gibi kendine yer bulmaya çalışan katmanlarla birlikte derinlikli bir yapı oluşturmak istedim.

Camus’nün yalın bir dille kaleme aldığı tiyatro oyunlarında birliktelik ve dayanışma duygusu ile “absurde”e karşı ciddi bir başkaldırı ön plandadır. Serinin tamamında kapakları kitapların türüne uygun olarak bir tiyatro afişi yüzeyi olarak ele alıp, tipografik bir iskeletle temellendirdiğim alan üzerinde oyunlarda ikonlaşan objeleri kullanmayı tercih ettim.