Vapurdan martılar eşliğinde Kadıköy iskelesine inince sizi Haldun Taner Sahnesi karşılıyor, Altıyol’a kadar çıkıp Bahariye’ye doğru dönünce, Moda’ya kadar olan güzergahta onlarca tiyatro gişesi önünde uzun kuyruklara görüyorsunuz, genç yaşlı her yaştan izleyeciler tiyatro bileti almak için sırada... Müjdat Gezen, Genco Erkal, Tülay Günal, Haluk Bilginer, Enis Fosforoğlu, Şevket Çoruh, Emre Kınay, Mert Fırat, Hüseyin Avni Danyal ve ismini sayamadığım Türk tiyatrosunun önde gelen oyuncuları bu bir kilometrekarelik alanda sanatlarını icra ediyor. Akla Kara Tiyatrosu, Baba Sahne, Duru Tiyatro, Oyun Atölyesi, Moda Sahne, Craft ve Entropi gibi 70 kadar tiyatro topluluğu 31 farklı sahnede izleyici ile buluşuyor.
Bugün Kadıköy adeta dev bir tiyatro sahnesine dönüşmüş durumda. Hafta içi 400 bin nüfusu olan Kadıköy (merkez), hafta sonu 2,5 milyon İstanbullu’yu konuk ediyor. Son üç yılda Taksim ve çevresinde yaşanan kültürel değişim ile bu bölgeleri hedef alan terör saldırıları sanatseverlerin ayağını Beyoğlu’ndan çekmesine neden oldu. Bu olumsuz atmosfere İstiklal Caddesi’ndeki altyapı çalışmaları, kafe ve restoranların Ortadoğu’lu turistlere yönelik kabuk değiştirmesi, Beyoğlu’nda yükselen kiralar da eklenince tiyatro topluluklarının ekonomik darboğaza girip rotayı ‘karşı yakaya’ çevirmelerinde belirleyici oldu ve Kadıköy sahne sanatlarının yeni çekim merkezi olarak öne çıktı. Çok değil 2014 yılında Kadıköy’de oyun sahneleyen topluluk sayısı 30 iken bu sayı üç yılda 70’e çıktı ve semt “İstanbul’un Broadway”i olarak anılmaya başladı.
Entelijansiya ‘karşı yakaya’ geçti
TÜİK verilerine baktığımız zaman İstanbul’da tiyatro sahneleri ve buna bağlı olarak seyirci sayıları her geçen yıl katlanarak artıyor. Örneğin 2006’da İstanbul’daki salon sayısı 21 iken bu rakam 2016’da 10 kat artarak 201’e çıkmış. İzleyici sayısı da aynı oranda yükselmiş, 2006’da 378 bin izleyici varken, 2016’da 2 milyon 258 bin seyirci oyun izlemiş. Tiyatro Eleştirmenleri Birliği Başkanı Ragıp Ertuğrul, tiyatro izleyicisinin Beyoğlu’ndan Kadıköy’e Taksim ve Beyoğlu hattındaki değişime bağlıyor. Özellikle sanatçıların ve gençlerin önce ikâmet sonra da sanat üretimi, sanat takibi ve eleştirel düşünme platformlarında bulunmak için Kadıköy’e akın etmesine yol açtığı belirten Ertuğrul, “Köklü bir hoşgörü ve ortak yaşam kültürüne, iyi komşuluk ilişkilerine, muteber esnaf geleneğine sahip Kadıköy de bu heyecanlı ve motivasyonu yüksek kesime kucak açmakta gecikmedi. Alternatif mekân kiralarının Avrupa yakasına oranla daha uygun olması, toplu ulaşımın kolaylığı, Moda sahilinin iç açan havası, birbirinden zengin yeme içme alternatifleri gibi etkenler ve toplumsal barışı önemseyen bir atmosferde sanat yapmak tabii ki hem tiyatroculara hem de tiyatroseverlere ilaç gibi geldi. Tiyatro kumpanyalarının birbirlerine sahnelerini açmaları, omuz omuza hareket etmeleri, tiyatronun tesir gücünü katladı ve Kadıköylüler de özlem duydukları bu ortama sahip çıktı” diyor.
“11 yıl önce iki özel tiyatroyduk”
Tiyatroların Beyoğlu’ndan Kadıköy’e göçü istatistiklere de yansıyor. Bugün Beyoğlu’nda (İstiklal Caddesi, Galata, Cihangir, Tünel, Karaköy bölgesi) 20’ye tiyatro sahnesinde tiyatro toplulukları oyunlarını sahneliyor. Bu sayı çok değil 5-6 yıl önce tam iki katıydı. Gelelim Kadıköy’e, duayen tiyatrocu Müjdat Gezen semtin dönüşümünü şöyle anlatıyor, “11 yıl önce iki özel tiyatroyduk koskoca Kadıköy’de. Haluk’un (Bilginer) Oyun Atölyesi ve benim tiyatrom vardı yalnızca. Bugün Kadıköy büyük bir tiyatro sahnesi haline büründü. Sezon boyunca oyunlar kapalı gişe oynuyor. Bu 11 yıl önce hayal edemeyeceğim bir şeydi.” Peki neden Kadıköy tiyatrocular için bir sığınak oldu, sorusuna Gezen şu cevabı veriyor, “Burası sosyal hayatı ile nefes alınacak bir vaha. Bu seyircinin tiyatrolarla beraber yaşamasını sağlıyor bizi izleyici yalnız bırakmıyor” diyor.
Günde 10 bin 500 seyirci
Kadıköy’ün Broadway gibi tiyatrolar cenneti olmasının sosyolojik bir altyapısı da var, Kadıköy TÜİK verilerine göre İstanbul’da en çok doktora yapmış insanların yaşadığı bir ilçe, bir anlamda Türkiye’nin en entelektüel yeri. Tabii bu da kültür sanat ortamına ciddi bir katmadeğer sağlıyor. Bir başka etken, yerek yönetimin tiyatro topluklarını desteklemesi. Belediye ile tiyatrocuların ortak projesi olan “Her mahallede tiyatro seyircisi yetiştiriyoruz” kapsamında Kadıköylü tiyatro toplulukları ilçenin tüm mahallelerinde tiyatroyu anlattıkları dersler veriyor. Bu derslerde oyuncu değil izleyici yetiştiriliyor. İşte sonuç olarak her gün neredeyse kapalı gişe oynayan 31 farklı oyun ortalama 10 bin 500 kişi tarafından izleniyor.
Savaş Özdural - Akla Kara Tiyatrosu
7 yıl önce bugünün 10’da biri kadardı Kadıköy. Beyoğlu revaçtaydı. İnsanlar yeni bir yer aradı ve Kadıköy’e yöneldi.. Perşembe’den pazara kadar genelde kapalı gişe oynuyoruz, hafta sonu ise Kadıköy tıpkı Broadway gibi oluyor.
Şevket Çoruh - Baba Sahne
Kadıköy’ün büyüsü hep vardı. Opera binaları, sinemalar, yazlık çay bahçeleri, Enis Fosforoğlu, Tevfik Gelembe gibi duayenlerin tiyatroları ile Moda- Kadıköy zaten sanat mekanlarıydı. Kadıköy’ü fabrika ayarlarına geri döndürdük. Biz kentsel dönüşüm için değil, sanatsal dönüşüm için varız. Seyirciden de bunun karşılığı fazlasıyla alıyoruz. Bir birbucuk ay öncesinden biletler tükeniyor. Eskişehir, Bursa gibi yerlerden de tiyatroseverler Kadıköy’e oyun izlemeye geliyor.
Bir çatı aldında birleştiler
Kadıköy Tiyatrolar Platformu son yıllarda ilçede tiyatro patlaması yaşanmasını Beyoğlu’ndaki değişime bağlıyor. AKM, Muammer Karaca Tiyatrosu, Taksim Sahnesi ve Emek Sineması’nın kapanması, Beyoğlu’nda yükselen kiralar, ekonomik şartların ağırlaşması Beyoğlu’ndaki tiyatroların rotasını Kadıköy’e çevirmelerine neden olmuş. “Kadıköy ekonomik olarak daha mı avantajlı?” sorusunu platform sözcüleri şöyle cevaplıyor, “Kadıköy tabii ki ekonomik olarak avantajlı değil, ama seyirci ve yerel yönetim özel tiyatroları destekliyor, sahnelenen oyunlar ortalama yüzde 90 dolulukla oynanıyor. Örneğin yeni bir sahne açmak için belediyeye başvurduğumuzda “yasal standartlar”ın dışında bizi zorlamıyorlar. Broşürlerimizi basıyor, tanıtımımızı yapıyorlar. Bunlar özel tiyatroların yaşaması için önemli katkılar.” 5-6 yıldır seyirciler özel tiyatrolara yüzünü döndü. Özel tiyatrolar daha cesur, hayata dair daha net ve günceli yakalayan oyunlar sahneliyor. Bu oyunlar da seyirciyi çekiyor, hayatı tiyatro ile birleştiriyor.”
286
Şehir Tiyatroları’nın 286 koltuk kapasiteli en önemli salonlarından Haldun Taner Sahnesi Kadıköy rıhtımda bulunuyor. Sahnede sezon boyunca yedi oyun sahneleniyor.
Belediye sahneleri
- Caddebostan Kültür Merkezi, (657 kişilik büyük sahne ve 250 kişilik 2 küçük sahne var.
- Kozyatağı Kültür Merkezi, (347 kişilik bir büyük sahne ve 90’ar kişilik 2 ve 200 kişilik 1 konferans salonu var) İstanbul Devlet Tiyatrosu oyunlarını burada sahneliyor.
- Barış Manço Kültür Merkezi’nde 150 kişilik sahne var.
- 90 kişilik GSM Gençlik Sanat Merkezi amatör ve gençlik tiyatrolarına tahsis edilmiş.
- 147 koltuklu Halis Kurtça
Çocuk Kültür Merkezi’nde sadece çocuk oyunları sahneleniyor.
201
2006’da İstanbul’daki salon sayısı 21 iken bu rakam 2016’da 201’e çıktı. İzleyici sayısı da aynı oranda yükseldi, 2006’da 378 bin izleyici varken, 2016’da 2 milyon 258 bin seyirci oyun izledi.
