Makbul oruç
.
Oruç, sadece mîdenin boş kalması demek değildir. Bunun yanında dilin dedikodudan, gıybetten; kulağın kötü söz dinlemekten; beynin boş düşüncelerden korunması; özetle bütün organların kötü işlerden sakınması lâzımdır ki oruç insan ruhundaki etkisini yapsın. Yoksa sadece aç kalmak, bir mânâ ifade etmez. Allah’ın Elçisi (s.a.v.): “Zûr sözü (yani yalan, gıybet, dedikodu gibi günah sözleri) ve bununla amel etmeyi bırakmadıktan sonra bir kimsenin yemesini, içmesini terk etmesine Allah’ın ihtiyacı yoktur!” (Buhârî. Savm: 8. bâb) buyurmuştur. Ve buyurmuştur: “Nice oruç tutan var ki orucundan kendisine kalan, sadece açlık ve susuzluktur.” (Beyhakî (et-Tarğîb: 2/148).
Sünnet olan üç şey:
Ramazanda: 1) Sahura kalkmak, 2) Sahuru geç yemek, 3) Hava açık olduğu zaman güneş batınca hemen orucu açmak. Oruç açarken: “Allahumme leke sumtu ve bike âmentu ve ‘aleyke tevekkeltu ve ‘alâ rızkike eftartu: Allahım, senin için oruç tuttum, sana inandım, sana dayandım, senin verdiğin rızıkla orucu açtım!” demek sünnettir.
Oruçla İlgili Bazı Önemli Sorunlar:
İğne yaptırmanın, denize girmenin orucu bozup bozmayacağı konusu, her yıl yinelenen soruların başında gelir. Esas meselelerimize geçmezden önce temel ilke olarak orucu nelerin bozduğunu açıklayalım:
Oruç, ağız yahut burun yoluyla mideye giden, yahut bağırsak yoluyla verilen besleyici maddelerle bozulur. Kılcal damarlarla, deri gözenekleriyle vücuda giren şeyler orucu bozmaz. (Tahtâvî, s. 361, Bûlâk, 1218).
İmamı A‘zam görüşü esas alınırsa, vücuda iğne ile zerk edilen ilâcın, mîde veya dimağda hissedilmesi orucu bozar, ilâcın mîde veya dimağa gittiği algılanmazsa oruç bozulmaz. İlâcı açık yaraya sürmekle, iğne ile adaleye zerk etmek arasında bir fark yoktur. Her iki halde de kılcal damarlar vasıtasıyla ilâç vücuda yayılır, fakat mîdenin içine dolmaz.
İmamı A‘zam’ın amacı, ilâcın mîdenin içine gidip insanı beslemesidir. Mîdeye gidip vücudu beslemeyen şey orucu bozmaz. İlâç damarlar aracılığı ile zerre zerre vücudu dolaşsa da gidip mîdede birikmez ve antiseptik iğneler mikrop öldürücüdür, besleyici değildir.
Buna göre besleyici niteliği olmayan, sadece mikrop öldürücü aşı ve iğneler, basit ameliyatlar için yapılan lokal anesteziler, vücuda gıda yönünden bir yarar sağlamaz, yalnız mikrop öldürür, yahut tedaviyi kolaylaştırır. Öyleyse adaleye zerk edilen aşı veya antiseptik iğneler, vücudu beslemediğinden orucu bozmaz. Fakat damar yoluyla yapılan besleyici iğneler, kuvvet ve vitamin iğneleri, serumlar orucu bozar.
İmam-ı Şâfi‘î, İmam Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’in görüşüne göre ancak doğal yolla vücuda giren besin maddeleri orucu bozar. Ağız, burun ve kalın barsak dışında, adale ve damar yoluyla zerk edilen ilâçlar, iğneler, besleyici ve vitamin de içerse orucu bozmaz.
İmamı A’zam’ın görüşünden, sadece besleyici iğnenin orucu bozacağı, besleyici olmayan iğnelerin bozmayacağı hükmü çıkar. Fakat talebeleri olan iki imamın ve İmam Şâfi‘î’nin görüşünden ise iğnenin hiçbir suretle orucu bozmayacağı anlaşılır.
Hastalar için oruç tutmak zorunluluğu yoktur. Oruç tutmayı yeğleyen hastalarımız, iğnelerini iftardan sonra yaptırabilirler. Fakat mecbur kaldıkları takdirde oruçlu iken de penisilin gibi antiseptik iğneleri yaptırmalarında bir sakınca yoktur. Ancak kuvvet iğnesi, besleyici serum gibi iğneleri yaptıranlar, yine oruçlarına devam ederler, üç imamın görüşüne göre bunların oruçları bozulmaz. Fakat İmamı A’zam görüşüne göre bunların oruçlarının bozulması kuşkusu bulunduğundan, o gün oruçlarını sürdürmekle beraber Ramazandan sonra da ihtiyaten o günü kaza ederler.
***
FİDYE: Oruçlunun, ailesine yedirdiği orta cins yemekten tam bir gün fakiri doyurmasıdır. Âyette fidyeye izin verilmekle beraber oruç tutmanın daha iyi olduğu belirtilmiştir. Elbette oruç tutmak, fidye vermekten iyidir. Çünkü oruç doğrudan kişinin nefsini eğitir, yüceltir.