Yaşa takılanlar söylentiye takılmayın
.
Çalışma Bakanı, erken emeklilikle ilgili beklentileri karşılamayacaklarını net şekilde söyledi. Maliye Bakanı da “Böyle bir bütçemiz yok” dedi. Birçok ülkede erken emekliliğin olmadığını da dikkate alırsak çıkan haberlere aldırmayın, emeklilikte yaşa takılanlara umut ışığı şimdilik gözükmüyor
Borsaya endeksli emeklilik hayalleri, her gün başka bir gündem maddesi… “İner misin, çıkar mısın, yoksa bir yerde durur musun?” yarışı halinde emeklilik hesabı. Ama bu yazıyı özellikle okuması gereken EYT’liler, yani “Emeklilikte Yaşa Takılanlar”. 2 seçim sürecinde onca vaat ortaya atıldı, verilen sözler unutuldu. Onların bu durumu çözülemezse noter onaylı istifa dilekçesi bile geldi geçti çalışma hayatımızdan geçtiğimiz yıl. Eski Bakanımız Faruk Çelik’in tabiri ile sosyal güvenlikteki kara deliğin en büyük sebebi; genç emekliler ve genç emekli olma kanunuyla yola çıkıp sonrasında yaşa takılanlar…
Kaç kişi etkilendi?
8 Eylül 1999 tarihinden önce işe başlayan kişiler normalde yaş şartı olmaksızın, prim günü ve sigortalılık süresiyle emekli olacaklardı. Sigortalılık süresi (kadınlar için 20, erkekler için 25 yıl) ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı. 30’lu ve 40’lı yaşlarda emeklilik hayali kuran çalışanlar için 8 Eylül 1999’da uygulanan sosyal güvenlik paketiyle prim gününün yanında kadınlarda 40 ile 58, erkeklerde ise 44 ile 60 yaş arasında değişen yaş bekleme süresi getirildi.
Örneğin; 1974 doğumlu ve 1992’de çalışmaya başlayan bir kadın 2012 yılında emekli olabilecekken, yeni yasaya göre emeklilik tarihi 2023 yılına uzadı. Memurlar ve Bağ-Kur’lular için de benzer şekilde yaş şartı getirildi. 1999 yılında oluşturulan 4447 Sayılı Kanun’la emeklilik yaşının kademeli olarak yükselmesi 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği kuracak kadar fazla vatandaşı mağdur etmiştir. Dernek şu anda 300 bin kişiye hitap ediyor olsa da emeklilikte yaşa takılanların sayısı 5 milyonu bulmuş durumda. Düzenlemeden etkilenenlerin sayısının bu denli fazla olmasına karşın emeklilikte yaşa takılanların seçim dönemleri dışında yeterli kamuoyu baskısı oluşturamadıkları görülmekte. Emeklilikte yaşa takılanların erken emekliliğine olanak sağlayacak yasa düzenlemesi her seçim dönemi gündeme gelmesinin yanında son olarak CHP Parti Meclisi Üyesi Tekirdağ Milletvekili Candan Yüceer tarafından tekrar gündeme getirildi.
‘Hak kaybına neden oldu’
Canan Yüceer, 1999’da oluşturulan 4447 Sayılı Kanun’la emeklilik yaşının kademeli olarak yükseldiğini, Anayasa Mahkemesi’nin kanunla ilgili hükmü iptal etmesinden sonra 2002 yılında 4759 Sayılı Kanun çıkarılarak emeklilikte kademeli geçişin yeniden düzenlendiğini söyledi ve “Bu kanun hükmü gereği sigortalılar, prim ödeme gün sayısını doldurmuş olsalar dahi emekli aylığından yararlanabilmek için öngörülen yaş koşulunu sağlayana kadar beklemek zorunda kaldı. Bu durum prim gün sayısını ve kanunda öngörülen çalışma yılını doldurmuş olan ancak 4759 Sayılı Kanun’da belirtilen yaş koşulunu sağlamayan sigortalılar açısından hak kaybına neden oldu” dedi.
Benzer uygulamalar nasıl?
Almanya’da normalde emeklilik yaşı, işe giriş ve doğum tarihlerine göre 65 veya 67’dir. Ancak 63 yaşına gelmiş olanlar her eksik yaş için yüzde 2’lik daha düşük emekli aylığı bağlama oranıyla 67 yaşını beklemeden emekli de olabiliyorlar. Daha sonra çalışsalar bile emekli aylıkları artmıyor. Finlandiya’da da benzer uygulama var, ama daha güzel. Eksik aylık bağlama oranıyla daha erken yaşlarda emekli olanlar, emekli olduktan sonra çalışmaya devam ederlerse her çalıştıkları yıl aldıkları emekli aylığı yüzde 2 artarak gerçek emekli aylıklarına yükseliyor.
Hollanda, İspanya, Meksika, Kanada ve Yeni Zelanda emeklilik yaşı 65, Fransa ve Güney Kore’de 60, Norveç’te 67 iken İsveç’te kadınlar 64, erkekler 65 yaşında emekli oluyor. ABD’de hem erkek hem kadınlar için resmi emeklilik yaşı 65-67. İngiltere’de kadınlar için 60, erkekler için 65 yaş geçerli. İtalya’da emeklilik yaşı 57, Yunanistan’da 58.
Uygulama nasıl olacak?
EĞER teklif yasalaşırsa 8 Eylül 1999 tarihinden önce sigorta prim günü ödemelerini tamamıyla doldurmuş ve sigortalı olarak çalışmaya başlamış olmaları durumunda bir tek yaşın dolmasını bekleyenler varsa kalan yaşların her bir yılı için yüzde 5’lik bir maaş kesintisi ile emekli olabilme imkanına sahip olacaklar. Çalışma Bakanı, ‘Beklentiler karşılanmayacak”, Maliye Bakanı, “Böyle bir bütçemiz yok” diyor. Birçok ülkede erken emekliliğin olmadığını dikkate alırsak çıkan haberlere aldırmayın, emeklilikte yaşa takılanlara umut ışığı şimdilik gözükmüyor…
Bakan Soylu’nun tavrı net
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Süleyman Soylu, emeklilikte yaşa takılanlar için şu açıklamalarda bulundu: “Emeklilikte yaşa takılmak şu demektir; primini ödemiş aslında prim günü dolmuş fakat yaş gelmediği için o limiti dolduramadığı için emekli olabilme fırsatına henüz sahip olamamış. Bu ne olacak? Özellikle yaş ile ilgili gerçekleştirilen düzenlemeler, reformlar, yenilenmeler ihtiyaçtan kaynaklanır. Bu ülkede 34-35 yaşında insanlar emekli oldu ve biz her birimiz bu erken emekliliğin çok uzun süreli emekli maaşı ödemenin ve çok uzun süreli çalışmamanın maliyetini ödedik, hâlâ ödemeye devam ediyoruz. Yaşla ve sürelerle ilgili vermiş olduğumuz kararı bugün eğer ters çevirip, geriye döndürüp erken emeklilik diye bir anlayışı getirirsek, 1999-2000 ve 2001’de IMF kapısına gidip hadi bize 500 milyon dolar para verin de emekli maaşlarımızı ödeyebilelim dediğimiz güne takılırız. Çok üzülerek ifade etmek istiyorum ki, bu reform çalışan insanlarımızın hangi yaşta emekli olacaklarını bir şekilde biçimlendirmiş, netleştirmiş ve ortaya koymuştur. Onun için üzüldüğüm kısım şu kısım, bu beklentileri maalesef karşılayamayacağız.”