200 yıllık iktisat tarihi

Dün dolar yeniden 2.40 TL’ye yaklaştı. Ardından bu akşam Para Politikası Kurulu’nun olağanüstü toplanacağı açıklandı. Piyasa “faiz artışı geliyor” diye tefsir etti. Dolar 2.31 TL’ye, gösterge faiz yüzde 10,9’a gevşedi.

Önümüzde heyecanlı iki gün var. Sabah yılın ilk enflasyon raporu basın toplantısı ile tanıtılıyor. Akşam faiz artışı beklenen PPK yapılıyor. Yarın Fed’in likidite artışını kısma (ya da kısmama) kararı geliyor. Piyasaların gerginliği normaldir.

Yakın dönem tarihi

İktisat politikası tartışmasına ara veriyorum. Kararları görelim. Son dönemde yayınlanan önemli kitapları tanıtmaya devam ediyorum. Minsky ve Clark’tan sonra sıra Türkiye iktisat tarihi üzerine çok yararlı bir kitaba geldi.

Şevket Pamuk: Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi (İş Bankası Yay. İstanbul 2014). Boğaziçi öğretim üyesi Pamuk yakın dönem iktisat tarihi uzmanıdır. Orta Doğu tarihi üzerine de çalışmaları vardır.

Dönem seçimi çok önemlidir. Tek başına Cumhuriyet dönemi yetersiz kalırdı. Bir: Osmanlı ekonomisinde dönüşüm 19’uncu yüzyılda başlamıştı. İki: 20’nci yüzyılın ilk çeyreği mutlaka analize dâhil edilmelidir.

Kurumsal iktisat gözü ile

Geçmişte olup bitenler değiştirilemez. Ama onlar hakkında yazılan tarih mutlaka dönüşür. Bir neden yeni ampirik bulguların ortaya çıkmasıdır. Bunlar teorik alet kutusunu da zenginleştirir. Aynı anda değer yargıları ve zihniyetler de farklılaşır.

Pamuk bir ilki gerçekleştiriyor. Osmanlı’nın son ve Cumhuriyet’in ilk yüzyılını “kurumsal iktisat” yaklaşımı ile çözümlüyor. Daha önce sık değindim. Elimizdeki en gerçekçi toplum (ve tarih) teorisi olduğunu düşünüyorum.

İki yüzyılı 350 sayfaya sıkıştırmak zordur. Uzatınca okuyucunun ilgisi azalır. Kısalınca içerik zayıflar. Pamuk bu zor işin üstesinden geliyor. Bu öğretici ve yararlı kitabı yakın geçmişi ve bugünü anlamak isteyen herkese hararetle tavsiye ediyorum.