Hakem hatalarına sanal çözüm!

Çankaya Üniversitesi bünyesinde, hakemlerin eğitiminde karşılaşılan güçlüklerin ve sonrasında ortaya çıkan sorunların aşılması amacıyla sanal gerçeklik teknolojisi kullanılarak çözüm üretildi.

Proje ekibinde, ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Veysi İşler, Çankaya Üniversitesinden Yrd. Doç. Dr. Murat Yılmaz, Uzman Ulaş Güleç ve Bilgisayar Mühendisliği Bölümü öğrencisi Mert Ali Gözcü görev aldı.

Çalışma kapsamında sanal bir stadyum ve futbol maçı tasarlandı. Kişileri motive etmesi ve ilgi çekebilmesi için en küçük ayrıntıların bile düşünüldüğü simülasyon programı geliştirildi.

Hakemlerin ve hakem adaylarının karar verme yeteneklerinin artırılması amacıyla geliştirilen simülasyonla, bu amaca ulaşabilmek için maç atmosferi ve dinamizmi yaratılmaya çalışıldı.

Simülatörü kullanan hakem ya da hakem adayı, sanal gerçeklik gözlüğünü taktığı andan itibaren kendisini bir stadyumun çıkış tünelinde buluyor.

Hakemler bu andan itibaren simülatörü kullandığı süre boyunca, gerçek bir maçta karşılaşabileceği durumları deneyimlemeye başlıyor.

Futbolcuların basit yapay zekayla yönlendirildiği simülatörde, stadyum atmosferinin olmazsa olmazı seyirci tepkileri ve tezahüratlara da yer veriliyor.

Hakemlikle mühendislik bilgisi birleşti

Kendisi de 7 yıl futbol hakemliği yapan ve sakatlığı dolayısıyla hakemliği bırakmak zorunda kalan Ulaş Güleç, AA muhabirine sistemi anlattı.

Hakemlere yönelik eğitimlere katkı sağlama düşüncesinin ardından, söz konusu meslekle bilgisayar mühendisliğini bir şekilde birleştirmeye karar verdiklerini belirten Güleç, sanal ortamı futbol hakemleri için geliştirdikleri projeye ilişkin şu bilgileri verdi:

"Bu amaçla bir stadın 3 boyutlu modellemesini yaptık ve hakemin gözünden 4 dakika süren bir maç yarattık. İlk amacımız gerçek stadyumdaki atmosferi sanal ortama aktarabilmekti. Bunu bir nebze yaptığımızı düşünüyoruz.

Bu bir prototip olduğu için 4 dakika sürüyor. Amacımız bu süreyi uzatmak. Hakemin birebir gözünden sahaya çıkmadan o tecrübeyi yaşayabileceği bir ortam yaratmak için böyle bir proje içine girdik.

Hakem, uygulamayla, maça çıkış anından itibaren gerçek stadyum atmosferini yaşayabiliyor, seremonide olması gerekenleri görebiliyor, maçın başlangıcında durması gereken yeri gözlemliyor. Maç içinde de tasarlanan 3 pozisyon üzerinden karar verme yeteneğini ölçüyoruz.

Öncelikli amacımız, gerçek stadyum atmosferini burada yaşatmak. 15-20 bin kişinin önünde maç yönetmek bazen karar verme yeteneğini değiştirebiliyor. Özellikle yeni hakemler için bu durum geçerli. Hakemlerin sahaya çıkmadan önce bu atmosferi yaşayıp alışmalarını, yapabilecekleri hataları burada yapıp kendilerini geliştirmelerini ve sahadaki hatalarını en aza indirmeyi amaçladık."

Eğitimlerdeki en önemli sıkıntı test ortamı

Güleç, mevcut eğitimlerde hakemlerin pozisyonları kamera açısından, yani 3. gözden izlediğini, geliştirdikleri yöntemde ise hakemin doğrudan kendisinin pozisyonun içine girme şansı yakaladığını vurguladı.

Hakem eğitiminde tekrarın önemine işaret eden Güleç, eğitimde sahadaki bakış açısının sağlanmış olması ve çok daha fazla tekrar olanağı sunulması gibi nedenlerle hakemlerden olumlu tepkiler aldıklarını söyledi.

Eğitimlerde kullanılan Futbol Oyun Kuralları kitabındaki bilgilerin teorik kaldığını ve saha deneyimi olmaksızın bunları pratiğe dökmenin çok zor olduğunu dile getiren Güleç, şöyle devam etti:

"Hakemlerin sahaya çıkmadan önce ortamı test edebilecekleri ortam yok. Eğitimlerdeki en önemli sıkıntı bu. Hakemlere sahaya çıkmadan önce atmosferi yaşayabilecekleri ve saha içinde oluşabilecek pozisyonları görebilecekleri bir ortam sağlanırsa yaşanan hatalar azalacaktır.

Bu, Süper Lig hakemleri için de geçerli. Maçta belki o zamana kadar hiç yaşamadığınız bir pozisyon karşınıza çıkabiliyor ve onunla ilgili ne yapacağınızı bilemiyorsunuz. Etrafınızda ciddi bir seyirci baskısı var ve anlık, doğru karar vermek zorundasınız. Bu tip pozisyonları sanal bir ortamda yaşayıp test ederseniz saha içindeki kararların doğruluk oranının artacağına inanıyorum."

Çim kokusu da rüzgar da olacak

Projenin bundan sonraki seyrinde önceliklerinin, 4 dakikalık sürenin artırılması olacağını anlatan Güleç, şunları kaydetti:

"Süreyi uzatırken ekleyeceğimiz senaryolarla, hakemlerin saha içinde çok fazla karşılaştıkları pozisyonları buraya entegre etmeyi planlıyoruz. İkinci aşamada, gerçeklik ortamını daha da artırabilmek amacıyla hakemin koşabileceği, sağa sola dönebileceği hareketli bir platform eklemeyi düşünüyoruz. Çim kokusu, ses sistemi, koşarken oluşan rüzgar, hareket platformu gibi araç ve unsurların bulunduğu bir ortam sağlamayı hedefliyoruz. 90 dakika boyunca pilotların simülasyonundaki gibi bir ortamda hakemlerin karar verme yeteneklerini ve bilgi seviyelerini artırmayı amaçlıyoruz."