Türkiye'ye rekor ceza!

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Kıbrıs Barış Harekatı ve sonrasında Ada’nın bölünmüş kalması sebebiyle Türkiye’ye verdiği tazminat cezasını karara bağladı. Türkiye’yi toplam 90 milyon Euro tazminat ödemeye mahkum eden mahkeme söz konusu tazminatın üç ay içinde Rum Yönetimi’ne ödenmesine hükmetti. Tazminatın 30 milyon Euro’su yakınları kaybolan aileler için, 60 milyon Euro’su da Karpaz Bölgesi’nde yaşayanlar için ödenecek.

Türkiye böylece, devletlerarası bir davada ilk defa tazminat ödemekle cezalandırılmış oldu.

Mahkemenin 5 kararından ikisi 16’ya 1, diğer 3’ü ise 15’e 2 çıktı. 17 yargıçtan sadece AİHM’in Türk yargıcı Işıl Karakaş tüm kararlara ‘hayır’ oyu kullanan tek üye oldu.

Başvuru 1994’te yapıldı

Rum Yönetimi, Türkiye’nin 1974’te Kuzey Kıbrıs’a gerçekleştirdiği askeri harekât sonrası kaybolan Kıbrıslı Rumlar, yerlerinden edilmiş kişilerin ikametgâh, mülkiyet ve seçim yapabilme hakları, Kuzey Kıbrıs’taki Rumların yaşam koşulları ve Kuzey Kıbrıs’ta yaşayan Kıbrıslı Türkler ve Romanların durumlarını gerekçe göstererek 22 Kasım 1994 tarihinde Strasbourg Mahkemesi’ne başvurmuştu.

Başvuruda, 1974 harekâtıyla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin birçok maddesinin sürekli olarak ihlal edildiği savunulmuştu. Rum Yönetimi tarafından AİHM’ye sunulan belgelerde, 1974 sonrası 1491 Rumun hala kayıp olduğu, 211 bin Rumun da yerlerinde edildiği belirtilmişti.

İlk karar 2001’de alındı

Başvuru 1996’da Mahkeme tarafından kabul edilebilir bulunmuş, 2001’de karara bağlanmıştı. Rumların tezlerinin çoğunun haklı bulan AİHM, 10 Mayıs 2001’de açıkladığı kararda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 11 değişik maddesinin 14 noktada ihlal edildiğine hükmetmişti. Karara gerekçe olarak adanın kuzeyinin Türkiye’nin denetiminde olması gösterilmişti. AİHM, kararın maddi ve manevi tazminata ilişkin bölümünü ise ileri bir tarihe ertelediğini duyurmuştu.

Rum Yönetimi kararın tazminata ilişkin bölümü hakkında 2011’de AİHM’ye yeni bir başvuruda bulunmuştu. Rum Yönetimi daha önce 1974, 1975 ve 1977 yıllarında Ankara’ya karşı 3 devletlerarası dava daha açmış, ancak bu davalar rapor ve ara karar alınarak tazminata hükmedilmeden sonuçlanmıştı.

Türkiye’den ilk kadın

AİHM’de 2008 yılında Rıza Türmen’in görev süresi dolunca yargıçlık koltuğuna oturan Işıl Karakaş, mahkemedeki Türkiyeli ilk kadın yargıç olma ünvanını taşıyor.

İşte gerekçeler

Işıl Karakaş’ın AİHM’in karar metnine yazdığı 7 sayfalık itiraz gerekçelerinde şunlar yer aldı:

1) AİHM’in bu davanın ‘görülebilir’ olduğuna hükmetmesinin ardından 2 ay içinde Kıbrıslı Rumlar’ın gerekli ikinci başvuruyu yapması gerekirdi. Oysa ki 10 yıl boyunca bu başvuru yapılmadı. Davanın geçerliliği ortadan kalktı. İrlanda ve İngiltere, Nauru ile Avustralya arasındaki davalar buna örnektir.

2) Rum hükümetinin AİHM’e ilettiği kayıp kişilerin sayısı hiçbir zaman bir netlik kazanmadı. Mahkeme, durumları net olarak belli olmayan kişiler için insan haklarını ihlal kararı aldı.

3) Mahkeme Karpaz’da zarar gören kişiler için 30 milyon euro tazminata hükmediyor, ancak bunu yaparken ne durumdan zarar gören kişilerin sayısını ne de kimliğini biliyor. Paranın Rumlar tarafından nasıl ve kime dağıtılacağı da belirsiz.