IŞİD kanunları: Kadınlar sokağa çıkamaz, domates ve salatalık aynı poşete konulamaz...

Türkiye sınırında 4 yıl önce başlayan savaş, Musul’un Haziran 2014’te IŞİD’in eline geçmesiyle yeni bir hal aldı. Dünya, IŞİD ile birlikte ‘terör devleti’ tanımını tartışmaya başlarken, bu devletin içindeki yaşam ise dışarıya sadece vahşet görüntüleri ile yansıdı. Türkiye’ye sığınan Türkmenler, dünyaya dehşet salan IŞİD’in kontrolü altındaki 8 ayda neler yaşadıklarını anlattı.

Okullarda yasaklanan kimya dersinden, her türlü teknolojiyi kullanan IŞİD militanlarının “bir kadın ekrana çıkar” diye televizyonu sadece dinlediğine; kadınların yalnız başına sokağa çıkmasının yasak olmasından erkeklerin kot pantolon giymesinin yasaklanmasına ve sigara içenlerin elinin kesilmesine; IŞİD pazarlarında “domates ve salatalığı” aynı poşete koymanın yasak olduğundan; Türk tavuklarının “helal”, İran tavuklarının “haram” ilan edildiğine; Kuran üzerine yeminle başlayan hukuk sistemlerinden, verilen cezaların ağırlığına göre işleyen Küçük ve Büyük Mahkemeye; “dipsiz infaz kuyularından”, Türkiye’ye kaçış için IŞİD’in de haberdar olduğu kaçakçıların rotasına; maaliyeti kişi başı 1200-1300 dolara varan “kaçış yolculuğuna” kadar o zorlu yolculuğu savaştan son kaçanlar anlattı.

Cumhuriyet'te Duygu Güvenç ve Sinan Tartanoğlu imzasıyla yayımlanan izlenimlerin dikkat çekici bazı bölümleri şöyle:

Operasyon bekleniyor

Sığınmacı Suriyeli ve Iraklılara her geçen gün yeni Kürtler ve Ezidiler eklenirken, Türkiye’ye son günlerde en çok Türkmenler geliyor. Çünkü artık Musul’da IŞİD’i yok edecek büyük operasyon için gün sayılıyor. Ve o kaçışın tanıkları, Türkmenler, IŞİD’li yaşamı, zorlu kaçışı anlatıyor.

Türkmenleri, yemek, sağlık ve giyim yardımlarını aldıkları, zaman zaman 1-2 gece konakladıkları, Türkmen vakıf ve derneklerinde bulduk. Ankara’da sayıları çok, her geçen gün de artıyor. Başkentteki Türkmen nüfusunun 16-20 bin olduğu tahmin ediliyor.

Akrabaları hâlâ orada

Konuştuğumuz Türkmenler isimlerini ve yüzlerini gizliyor. Bir “mülteci” olarak korkuyorlar. Çünkü birçoğunun yakın ve uzak akrabaları hala IŞİD’in kontrolü altındaki kentlerde yaşamaya çalışıyor. Bir de bir şekilde tekrar dönmeleri gerekirse IŞİD yönetiminin devamı halinde IŞİD tarafından, son bulması halinde de rejim tarafından cezalandırılmaktan endişeleniyorlar.

Bir sigara bir parmak

IŞİD’in işgalinin hemen ardından ilk kural 5 vakit namaz. Namaz vakitlerinde Musul, Tel Afer ve Rakka sokaklarında hareket kalmıyor. Tüm dükkânlar mecburen kapanıyor. Tüm Iraklılar, camilerde toplanıyor. Camiler, IŞİD kurallarının ilk tebliğ edildiği asıl mekân. IŞİD ile “kelleyi kaybetmeden, kırbaç veya sopa yemeden ya da elini kestirmeden” yaşamanın altın kuralları camilerde duyuruluyor. Tel Afer’den bir hafta önce gelen Türkmen bir ailenin ortanca oğlu, IŞİD sokaklarında internet kafeye gidebildiğini dile getiriyor. Annesi, “Çocuklara okullarda ya da sokaklarda, pazarda CD dağıtıyorlar, o CD’lerde nasıl yaşanacağı, cezalar anlatılıyor. CD’lerin bazılarında kafa kesme görüntüleri de var ama ben hiç görmedim” diyor.

Anne, “Her yerde, hastanede, pazarda, sokaklarda asılı ilanlar var. Kitaba vuruyorlar. Orada yazıyor” derken, baba söze giriyor: “Elden ve dizden ötesinin görünmeyeceği bir kıyafet giyileceğini getirip gösterdiler. Terzilere de örnek kıyafetleri gösterdiler”.

Dar pantolonun diyeti 80 ‘celde’

Kadınlar gibi erkekler için de giyim - kuşam kuralları var. Kot yasak. Kumaş pantalon için “bolluk sınırı var.” Erkek Iraklıların, sokaklarda dar bir kumaş pantolonla gezmeleri yasak. Bir Iraklının dar bir pantolonla yakalanmasının cezası ise “80 celde.” Celde, dini yönetimlerde cezalandırmak için kullanılan kırbaç veya sopa. Darlığın ölçüsünü, pantolonlarını çekip yeterince tutulacak yer olması gerektiğini göstererek anlatıyorlar. Ama üstlerine giydikleri dar montlara bir kısıtlama yok!

IŞİD’e katılım ‘kafa yıkamayla’

Mahalleden IŞİD’e katılım oldu mu? Evet, diyor bir elektrik teknisyeni. “14-15 yaşlarında çocukların kafalarını yıkıyorlar. Sonra onlar örgüte katılıyor. Ayda 500- 600 lira para veriyorlar” diye anlatıyor. Yani isteyenler için IŞİD’e katılım kapısı açık! Yanıt, IŞİD egemenliğinin sınırlarını gösteriyor. “Sokakta rahat rahat yürünebiliyor. Taksilere binebiliyoruz. Ama akşam saat 8’den, 9’dan sonra çıkılmaz. Kadının tek başına sokağa çıkması gündüz de yasak. Yanında bir erkek şart” diyorlar. Kara çarşaf kadınlar için zorunlu. Ama IŞİD’lilerin pantolonları üzerine giydiği siyah entariler onları diğerlerinden ayıran bir forma.

Sakal keyfiyet

IŞİD’in en bilinen yasağı sigara. “Sigara ile yakalananın işaret parmağı kesiliyor. İlk yakalanışta ceza, sokakları temizlemek. Belki kırbaç veya sopa. İkinci defa yakalanınca parmak gidiyor.” Yerli halk IŞİD’liler gibi sakal bırakmak zorunda değil. “Berberler kapalıydı” diyen ailelerin yanı sıra “Sakal keyfiyet. İstersen sakal bırakabiliyorsun. Ama ben tıraş oluyordum” diyenler çoğunlukta. “Sinek kaydı” traş ile IŞİD egemenliğinde yaşamak da mümkün. Elektrik teknisyeni olduğunu söyleyen sığınmacı, “1 adamı yakaladılar. Hırsızlık yapmış. 80 celde ceza verildi. 40’ı milletin önünde yapıldı. Dergizliye Meydanı’nda. Kalan 40’ı kendi evlerinde” diyor, IŞİD’in kaçanların evlerine el koyduğunu ve kendi evinin de onların elinde olduğuna işaret ediyor.

Ya kadın çıkarsa...

Elektrik teknisyeni IŞİD’li yaşamadan kesitler anlatmayı sürdürüyor: “IŞİD’den sonra işime devam ettim. Bir televizyon ya da elektrik sorunu çıktığında çağırıyorlardı. Evlerine girdim. Aynı bizim evlerimiz gibi. Evlerinde televizyon var. Uydu yayını alıyorlar. Ama izlemiyorlar, dinliyorlar. ‘Ya kadın çıkarsa’ diye....

Türkmen ailenin, annesi ve çocuğu ile sohbetimizde, televizyon izlediklerini ve tercihlerinin de Türk kanalları olduğunu anlatıyor. Anne “Samanyolu, Kanal 7, Kanal D, Star TV... hepsini izleyebiliyorduk...” diyor. Ama televizyon sadece evlerde, tıpkı IŞİD’in yasakladığı müzik gibi. IŞİD’in hâkimiyetiyle birlikte düğünlerde müzikler son bulmuş, yerini sadece yemek yenen toplantılara bırakmış.

Domates dişi hıyar erkekmiş!

Enerji jeneratör uyanıklarından IŞİD sokaklarının bir kuralı, artık ayrıntının ayrıntısı olduğu için gülerek anlatıyorlar, ama sistemi gösteriyor: “Pazara gittiğimizde 1 kilo domates ile 1 kilo salatalığın aynı poşete girmesi yasak, çünkü biri dişi, biri erkek. Ayrı ayrı konulacak poşete. Sözde domates kadın, hıyar erkektir.” Musul’u işgalinin ardından ilk günlerde fiyatların ucuzladığını hep bir ağızdan anlatıyorlar: “Çünkü IŞİD, kaçan Musulluların evleri ile birlikte hayvanlarına da el koydu. Bir kilo et 14 dinardı, IŞİD gelmeden önce, sonra 6 dinara kadar düştü. Ekmek çok ucuzladı” diyor Teknisyen ve ekliyor: “IŞİD ile birlikte 6 ay yaşadım. Her akşam et yiyebiliyordum. Burada yok...” Değişimi anlatmak için söze arkadaşı giriyor: “Ama ilk günlerdeki bolluk son buldu. Şimdi artık sıkıntı başladı. Özellikle de ilaç bulunmuyor. Zaten doktorlar, hemşireler de birer birer kaçtı.” Abisi bir zamanlar Musul’da doktorluk yapan Emir ekliyor: “Doktor bir hata yapsa, azıcık gecikse kırbaçlıyorlardı, onlar da kaçtı tabii.”