İntihara karşı ‘can dostu’

TBMM İnsan Hakları Komisyonu’nun “İntihar eden asker sayısı şehitleri geçti” raporunun ardından Genelkurmay Başkanlığı’ndan açıklama geldi. Şehit sayısının intiharlarla mukayese edilmesinin ‘üzücü’ olduğu söylendi ve intihar oranlarının son 10 yılda yarı yarıya azaldığı rakamlarla belirtildi. Ayrıca TSK bünyesindeki intiharları önleme çalışmalarına da detaylarıyla yer verildi.

ANKARA - İnsan Hakları Komisyonu’nun verdiği rakamlar kamuoyunda büyük yankı uyandırınca Genelkurmay Başkanlığı, asker intiharlarıyla ilgili açıklama yaptı. TSK’daki intihar oranlarının son 10 yılda yarı yarıya azaldığına dikkat çekilen açıklamada, TSK’da intiharların engellenmesine büyük önem verildiği, bu doğrultuda 337 Rehberlik ve Danışma Merkezi (RDM) ile çeşitli çalışmalar yürütüldüğü ifade edildi. İşte açıklamadan çarpıcı detaylar:

‘Madde bağımlıları var’

Askerlik yükümlülerinin bir kısmı sivil yaşantısındaki madde bağımlılığı, aile içi ve ekonomik sorunlar gibi meselelerini kışlalarına taşımak durumunda kalıyor. Bu yükümlülerin, askeri birliklerine katılışlarından itibaren tasnif edilmesi ve risk grubu içerisinde olanların belirlenmesi özel önem arz ediyor. Birliğine katılan personel, askerlik şubelerinde son yoklamada yapılan sağlık muayenelerinden itibaren takibe alınıyor.

Risk faktörü anketi

Askerlik Şubesi’nden eğitim merkezlerine sevk edilenlere eğitim birliklerine katılışlarında ”Psikolojik Risk Faktörü Tarama Anketi” uygulanıyor ve uzman personel tarafından her yükümlüyle tek tek görüşülüyor. Anketten elde edilen sonuçlar ve bire bir yapılan görüşmelerde, sorunlu olduğu belirlenen personel RDM’lerde yüz yüze görüşmeye alınıyor. RDM görüşmelerinde tedaviye ihtiyacı olduğu tespit edilenler, birlik komutanı tarafından önce birlik tabibine daha sonra da hastanelerdeki psikiyatri servislerine sevk edilerek tedavileri sağlanıyor. TSK personeli, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Komutanlığı bünyesindeki uzman psikiyatrist, psikolog, sosyal hizmet uzmanları gözetiminde faaliyetlerini sürdüren “TELE-NET Telefonla Danışma Hattı” yanında, birlik seviyesinde RDM personeli kontrolünde faaliyet gösteren ”Alo Mehmetçik Telefon Hattı”nı arayarak 7 gün 24 saat psikolojik destek talebinde bulunabiliyor.

Risklilere silah yok

Koruyucu ruh sağlığı hizmetleri kapsamında rütbeli personel de rehberlik ve danışma hizmetlerine tabi tutuluyor. TSK bünyesinde intihar riski taşıdığı tespit edilebilen personele silah verilmezken, meydana gelen olaylar hem adli hem de idari soruşturmaya tabi tutuluyor. Ayrıca, tespit edilen aksaklıklar “alınan dersler” olarak tüm birliklere yayımlanıyor.

İntihar sebepleri

İntihar olaylarının başlıca sebepleri arasında, uyuşturucu bağımlılığı, ailevi sorunlar (sevgisizlik, bölünmüş aile yapısı, gönül ilişkisi vb.), aşırı borçlanma, yüz kızartıcı olaylar (ahlak dışı davranışlar), uyumsuzluk ve kötü muamele gibi faktörlerin yer alabiliyor. Kişiyi intihara sürükleyebilen davranış biçimleri içinde ”kötü muamele”, sebeplerden sadece biri. İntihar nedeni belirlenmeden, adli ve idari soruşturma sonuçları ortaya çıkmadan yorum ve değerlendirme yapılarak kamuoyunda infial yaratılması ve bir kurumun zan altında bırakılması doğru olmaz.

İşbirliğine açığız

TSK, intihar sorunuyla ilgili kurumsal farkındalığı artırmada, risk gruplarını bilimsel esaslara göre tespit etmede, meydana gelen olay ve durumları inceleyerek, bunlar-dan kurumsal anlamda dersler çıkarmada önemli mesafeler aldı. Toplumsal bir sorun olan intiharlarla ilgili olarak Türk Silahlı Kuvvetleri, sorunun çözümüne katkı sağlayacak her türlü iş birliğine açıktır.

Silah arkadaşlıkları

“Can dostu” teşkilatının maksadı, TSK’da, birlik komutanları/kurum amirlerinin personelini en iyi şekilde tanımasını kolaylaştırmak, birlik ruhunun oluşmasına katkıda bulunmak, insan hayatına mal olacak kaza ve olaylarla disiplinsizlikleri önceden tespit etmek ve önlemek, Rehberlik ve Danışma Merkezlerinin etkinliğini artırmak, erbaş ve erler arasında silah arkadaşlığı bağlamında birbirlerinden sorumlu oldukları anlayışını geliştirmek ve birliğe yeni katılan erbaş ve erlerin intibak ve oryantasyonunu kolaylaştırarak, intihar/intihara teşebbüs ve kendini yaralama olaylarıyla firar gibi ağır disiplinsizlik olaylarına sebep olabilecek personeli önceden tespit edebilmektir. Tüm birlik/kurumlarda can dostu teşkilatının oluşturulmasından, bağımsız takım, bölük/batarya ve eşiti birlik komutanı ve kurum amirleri birinci derecede sorumlu. Kendine veya başkasına zarar verebileceği değerlendirilen psikolojik sorunlu personele can dostu tahsis edilirken, özel olarak seçilmiş nitelikli ve yeterli sayıda personel görevlendiriliyor.

Birlikte yat-kalk eğitimi

Can dostları arasında küçük ödüllü yarışmalar, iki erin koordineli sıçraması, engelli parkurun geçilmesinde birbirlerine yardım gibi uygulamalara yer veriliyor. Eğitimlerde askerlik mesleğinin değerleri, her askerde bulunması gereken nitelikler, erbaş ve erlere sağlanan maddi ve yasal haklar, iletişim teknikleri, davranış değişikliklerinin değerlendirilmesi, can dostunun görev ve sorumlulukları, birlikte meydana gelen kaza ve olay örnekleriyle sonuçları, kendini askerliğe elverişsiz hale getirmeyle ilgili mevzuat, intiharın emareleri ve uyuşturucu kullanan personelin tavır ve hareketleri konuları işleniyor.

10 yılda intihar oranı yarı yarıya azaldı

2002’de yüz binde 32 olan intihar vakalarının, 2011’de yüz binde 15’e düştüğüne dikkat çekilen açıklamada, teröristle mücadeledeki şehit sayısı ile intihar eden personel arasında yapılan mukayeselerin son derece üzücü olduğu kaydedilerek, son 3 yıldaki şehit ve intihar sayılarına ilişkin şu bilgiler verildi:

Son Üç Yılda Teröristle Mücadelede Şehit Olan ve İntihar Eden Personel Sayısı

Yıllar Şehit Sayısı İntihar Sayısı

2010 88 85

2011 102 70

2012 133 75

Toplam 323 230

53 bin personel hastaneye sevk edildi

Genelkurmay’ın yaptığı açıklamada, yatarak tedavi ihtiyacı duyulmayan ve psikiyatri servisi tarafından ilaçla tedavi edilmesi uygun görülen personelin birlik komutanı, RDM ve sağlık kuruluşlarının gözetiminde takip edildiği ifade edildi. Bu yıl Eylül ayına kadar 140 bine yakın personelle görüşme yapıldığı, bunlardan yaklaşık 53 bininin hastanelere sevk edildiği bilgisi de verildi. Acıklamada ayrıca sorunları olduğu belirlenen personelin bilgileri, eğitim birliğinden dağıtım olduğu ve yükümlülüğünü sürdüreceği birliğe katılmadan yeni birliğine aktarıldığı, personel kışlaya geldiği andan itibaren durumunun takip edildiği de belirtildi.