Divan-I İstifa Nedir, Özellikleri Nelerdir? Divan-I İstifa Ne İş Yapar?

Divan-ı İstifa Nedir, Özellikleri Nelerdir?

Divan-ı istifa 2. Kılıçaslan tarafından ve 1178 de kurulmuştur. 1308 yılında Anadolu Selçuklunun yıkımına kadar da devletteki mali işler divan-ı istifada düzenlenmiştir. Devletteki mali işlerden sorumlu olan meclise verilen isim divan-ı istifadır. Divan-ı istifa, inşa, işraf ve divan-ı arz ile beraber Divan-ı azama bağlıdır.

Divan-ı istifa büyük divan ismi ile de bilinir ve meclise de genelde hükümdar başkanlık yapardı. Fakat hükümdar bir sefere çıktığında ya da hasta olduğunda onun yerine bakan kişi vezir-i azam olurdu. Divan-ı istifa aldığı kararlar büyük deftere yazardı ve bunun dışında da yıllık-aylık gelirler ile giderler, vergiler ve borçlar da bu deftere yazılırdı.

Mecliste alınan karar önce sultana sorulur, daha sonra sultan onaylarsa uygulamaya koyulurdu. Sultan olmadığı zamanda da karar verme yetkisi sadrazamda olurdu. Divan-ı istifada en yetkili kişi müstevfi olmuştur. Kelime anlamı olarak mükemmel ya da eksiksiz anlamına gelse de buradaki anlamı mali işlerden sorumlu kişi demektir.

Divan-ı İstifa Ne İş Yapar?

Halktan toplanacak olan vergilerin miktarlarını belirlemek,

Ekonomik ve maliye ile ilgili olan tüm kararları almak,

Toplanan vergilerin ve savaş ganimetlerinin ne amaçla kullanılacağına karar vermek,

İkta arazileri dışındaki has ve vakıf arazilerinin kimlere verileceğini belirlemek,

Devletin hesap kayıtlarını tutmak ve hazineyi idare ederek yönetmek,

Uygulanan sistemler ilk olarak divan-ı azam daha sonra ise divan-ı istifada görüşülürdü. 

Divan-ı İstifa Başkanı Kimdir?

Anadolu Selçuklu devletinde ikta defterleri ve devletin arazileri dışında bütün mali işlere bakan kişiye müstevfi adı verilmiştir. Kelime anlamı olarak da müstevfi hakkın ödenmesini isteyen kişi anlamında kullanılmıştır. Bu kişiler mali işler ile ilgilenen ve başkana bağlı olarak çalışan kimselerdir.

Devletin mali işlerine baktığı için bazı dönemlerde vezirden sonra gelen en önemli kimseler olmuşlardır. Bundan dolayı bazı müstevfiller vezirliğe yükselmek için görevlerini basamak olarak da kullanmışlardır.

Eyalet ya da vilayetlerdeki tahsil ve vergi memurları da müstevfiye bağlanmışlardır. Müstevfi olmadığında ona vekalet edecek bir naibi de bulunmaktadır. Müstevfil ölüm ya da başka herhangi bir sebepten dolayı görevinden ayrıldığında onun yerine naib geçmektedir.

Divan-ı İstifa Ne Anlama Gelir?

Devletin mali işlerinden sorumlu tutulmuş olan meclise verilen isim divan-ı istifa olarak karşımıza çıkar. Büyük divan adı ile de bilinen divan-ı istifada alınan kararlar öncelikle sultana sorulurdu. Karar eğer sultan tarafından onaylanırsa daha sonra da uygulanırdı. Sultan olmadığında kararlar sadrazama ait olurdu.

Divan-ı istifada en yetkili kişiye verilen isim de müstevfi olmuştur. Mali işlerden sorumlu kişi olan müstevfi önemli bir kimse olduğundan vezir olmak isteyen kişiler de ilk olarak müstevfi olmayı tercih etmişlerdir.