Bu sistem olsa düşmeyebilirdi
Şırnak’ta düşen Cougar’da tel, direk gibi engelleri haber veren Engel Tespit Sistemi (HETS) yoktu. TSK, 205 helikopterine HETS takılması için 28 Haziran’da ihale yapacak
Uzmanlar Cougar tipi askeri helikopterde, ‘Helikopter Engel Tespit Sistemi’nin (HETS) bulunması durumunda kazanın yaşanmama ihtimaline dikkat çekti. Aslında TSK’ya ait helikopterlere HETS takılması yaklaşık 7 yıldır gündemde. İlk olarak 2010 yılında helikopter kazalarının önlenmesi için çalışmalar başlatıldı.
Yedi yıldır gündemde
İhale çağrısına ise ancak 3.5 yıl önce çıkılabildi. 11 Eylül 2014’te Savunma Sanayi Müsteşarlığı, TSK’nın 205 helikopterine engel tespit sistemi entegrasyonu için firmalara ‘acil alım’ çağrısı yaptı. Aralarında ASELSAN’ın da olduğu 5 firma 16 Mart 2015’te teklif verdi. Normal süreçte proje yeterliliğini sağlayan ve en düşük teklif veren firmanın ihaleyi alması gerekirdi. Ancak 4 Mayıs 2015’te Savunma Sanayi, ‘teknik ister dökümanı revize edileceği’ gerekçesiyle ihaleyi erteledi.
İki yıl sonra aynı firmalar, ihalenin ertelenmesine neden olan teknik ister dokümanlarında hiçbir değişiklik yapılmadan 5 Haziran 2017 tarihi için tekrar ihaleye çağrıldı. Ancak kısa süre sonra tekrar bir değişiklik yaşandı ve ihale bu kez 28 Haziran 2017’ye ertelendi. Şimdi elim kazanın ardından gözler helikopterler için çok önemli olan HETS ihalesinin yapılıp yapılmayacağına döndü.
Uzmanlara göre HETS gibi sistemler pilotun farkındalığını artırıyor. Bu cihazlar havacılık camiasında ‘Yardımcı Seyrüsefer Sistemleri’ olarak tanımlanıyor. Helikopterin içinde MFD denilen bir ekran sayesinde dağ, tepe, direk, tel, mobil baz istasyonu dahil tüm engeller uyarıyla pilota bildiriliyor.
Uzmanlar HETS’i otomobillere takılan park sensörlerine benzetiyor. Sistem helikopterin önüne çıkan bir engeli 20 saniye kala pilota hem görüntülü hem de sesli uyarıyla bildiriyor. Pilot da bu sürede gereken manevrayı yapıp güvenle uçuşa devam ediyor.
Fiyat 70-100 bin dolar arasında
Yüzde yüz yerli ve milli olarak da üretilen HETS’in değişik versiyonlarını dünyadaki birçok ülkenin ordusu helikopterlerinde kullanıyor. HETS tipi sistemlerin -40 ile +65 derece arasında uçma gibi askeri kabiliyete sahip olan bir tanesi yaklaşık olarak 70 ile 100 bin dolara mal oluyor.
28 günde bir güncelleniyor
Harita Genel Komutanlığı’nın (HGK) kullandığı ve ‘yerli Google Earth’ olarak bilinen Coğrafi Analiz Sistemi (CAS) helikopterlere takılacak HETS ile tümleşik olarak çalışıyor. CAS’ın bir modülü olacak sistemde HGK tarafından 28 günde bir güncellenen her türlü engel verisi de sisteme anında ulaşıyor.
