680 sayılı KHK ile yargı alanında yapılan değişiklikler

Hakim ve savcılar ile askeri hakim ve savcıların kişisel suçları hakkında soruşturma ve kovuşturma yapma yetkisi, ilgilinin görev yaptığı yerin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yerdeki il cumhuriyet başsavcılığı ve aynı yer ağır ceza mahkemesine verildi.

Resmi Gazete'nin mükerrer sayısında yayımlanan olağanüstü hal (OHAL) kapsamındaki 680 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile Askeri Hakimler Kanunu ve Yargıtay Kanunu, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) Kanunu, Anayasa Mahkemesi Kanunu'nda bazı değişiklik yapıldı.

Buna göre, 357 sayılı Askeri Hakimler Kanunu'nun, askeri hakimlerin genel yargıya tabi şahsi suçları hakkındaki soruşturmayı düzenleyen 28. maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi değiştirildi.

Askeri hakimlerin genel yargıya tabi şahsi suçları hakkındaki soruşturma, o yer ağır ceza mahkemesi cumhuriyet başsavcısınca, kovuşturma o yer ağır ceza mahkemesince yapılıyordu. Değişikliğe göre, askeri hakimler hakkındaki soruşturma ve kovuşturma yapma yetkisi, askeri hakimin görev yaptığı yerin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yerdeki il cumhuriyet başsavcılığı ile aynı yer ağır ceza mahkemesine ait olacak.

Yargıtay Kanunu'nun, dairelerin görevlerini düzenleyen 14. maddesine yeni bent eklendi. Buna göre, Yargıtay'ın ilk derece mahkemesi olarak bakmakla görevli olduğu davalarda, iş yoğunluğunun zorunlu kılması halinde Birinci Başkanlık Kurulu bir veya birden fazla daireyi sadece bu işlere bakmak amacıyla görevlendirebilecek. Bu durumda, görevlendirilen dairenin bakmakta olduğu işler, bir sonraki takvim yılı beklenmeksizin Birinci Başkanlık Kurulu tarafından başka dairelere verilebilecek.

Hakim ve savcılar hakkındaki soruşturma ve kovuşturmalar

Değişiklikle hakim ve savcıların kişisel suçları hakkında soruşturma ve kovuşturma yapma yetkisi, ilgilinin görev yaptığı yerin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yerdeki il cumhuriyet başsavcılığı ve aynı yer ağır ceza mahkemesine verildi.

Bu değişiklikten önce maddenin ilgili fıkrasında, "Hakim ve savcıların kişisel suçları hakkında soruşturma, ilgilinin yargı çevresinde bulunduğu ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesi cumhuriyet başsavcısına ve son soruşturma o yer ağır ceza mahkemesine aittir." ifadesi yer alıyordu.

Özellikle Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) soruşturmaları nedeniyle Türkiye genelindeki başsavcılıklarda hakim ve savcılarla ilgili soruşturmalar, yetkisizlik kararıyla Ankara Cumhuriyet Başsavcılığına gönderiliyor, soruşturmalara burada devam ediyordu.

Bu maddeyle Ankara Cumhuriyet Başsavcılığındaki, Ankara dışındaki illerde görev yapan hakim ve savcılarla ilgili soruşturmalar, yetkisizlik kararıyla soruşturulan hakim ve savcıların görev yaptığı yerin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yerdeki il cumhuriyet başsavcılığına gönderilecek. Şüpheli hakim ve savcılar hakkında dava açılması durumunda yargılama aynı yer ağır ceza mahkemesinde yapılacak.

Kararnameyle bu kapsamda, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu'na, "Bu maddeyi ihdas eden Kanun Hükmünde Kararnameyle 9/A maddesinin beşinci fıkrasında yapılan değişiklik, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapılan ve sonucu açıklanmayan yazılı sınava katılanlar bakımından da uygulanır." geçici maddesi eklendi.

Söz konusu kararnameyle Ceza Muhakemesi Kanunu'nun, "Cumhuriyet savcısının görev ve yetkileri" başlıklı 161. maddesinde de değişikliğe gidildi. Maddenin altıncı fıkrası, "Ağır cezayı gerektiren suçüstü hallerinde, bu kanunun hükümleri uygulanmak koşuluyla, vali ve kaymakamların kişisel suçlarından dolayı haklarında genel hükümlere göre soruşturma yapılması kaymakamların mensup oldukları il ve valilerin bulundukları ile en yakın il cumhuriyet başsavcısına aittir. Bu suçlarda kovuşturma yapmaya, soruşturmanın yapıldığı yerin görevli mahkemesi yetkilidir." maddesi, "Vali ve kaymakamların kişisel suçları hakkında soruşturma ve kovuşturma yapma yetkisi, ilgilinin görev yaptığı yerin bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin bulunduğu yerdeki il cumhuriyet başsavcılığı ve aynı yer ağır ceza mahkemesine aittir. Ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel hükümlere göre yapılır." şeklinde değiştirildi.

Buna göre, vali ve kaymakamlar hakkındaki soruşturma dosyaları da son olarak görev yaptıkları yerde yetkili olan bölge adliye mahkemelerinin bulunduğu yerdeki başsavcılıklara gönderilecek.

Hakim ve savcıların 70 puan şartı

KHK ile 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu'nun "Yazılı yarışma sınavı ve mülakatın yapılış şekli" başlıklı 9/A maddesinde değişiklik yapıldı.

İlgili maddenin, "Yazılı sınavda yüz tam puan üzerinden en az yetmiş puan almak kaydıyla en yüksek puan alandan başlamak üzere, sınav ilanında belirtilen kadro sayısının iki katı fazlası mülakata çağrılır. Ancak başarı oranı, ilan edilen kadronun iki katı fazlasının altında olursa, sadece başarılı olanlar mülakata çağrılır. Bu şekilde çağrılan en düşük puana sahip adayla aynı puanı alanlar da mülakata alınır." hükümlerini içeren beşinci fıkrasında düzenlemeye gidildi.

Bu fıkranın birinci cümlesindeki "en az yetmiş puan almak kaydıyla" ibaresi ile "Ancak başarı oranı, ilan edilen kadronun iki katı fazlasının altında olursa, sadece başarılı olanlar mülakata çağrılır." şeklindeki ikinci cümlesi yürürlükten kaldırıldı.

CMK'daki değişiklikler

KHK ile 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nda da bazı değişiklikler oldu.

CMK'nın, "Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra yeni delil meydana çıkmadıkça, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz." şeklindeki 172. maddesinin ikinci fıkrası, "Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hakimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz." olarak değiştirildi.

CMK'nın, "Kaçakların yargılanması" başlıklı 247. maddesindeki "kaçak" tanımına da ek yapıldı. Buna göre, hakkında devletin güvenliğine karşı suçlar, örgütlü suçlar gibi suçlardan kovuşturma başlatılan ve zorla getirme kararı verilen sanıkların yanı sıra bu durumdaki şüphelilerin de "kaçak" olduğuna karar verilecek.

HSYK üyelerinin yargılanması

HSYK Kanunu'nun, "Üyelerin adli suçlarıyla ilgili soruşturma ve kovuşturma usulü"ne ilişkin maddesinde de değişikliğe gidildi.

Buna göre, HSYK üyeleri hakkında kişisel suçlarda daha önce Yargıtay Ceza Genel Kurulunda açılan kamu davası artık Yargıtay'ın ilgili dairesinde görülecek.

Bu üyelerle ilgili Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı iddianamesini düzenleyerek evrakı, görevle ilgili suçlarda Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapmak üzere Anayasa Mahkemesine, kişisel suçlarda ise Yargıtay'ın ilgili ceza dairesine gönderecek.

Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında da ağır ceza mahkemesinin görevine giren kişisel suçlarla ilgili iddianame hazırlanması halinde kovuşturma Yargıtay Ceza Genel Kurulunca yapılıyordu. Değişiklikle kovuşturma yapma yetkisi Yargıtay'ın ilgili dairesine verildi.