6 Ekim İstanbul'un kurtuluşu tarihi nedir? İstanbul 4 yıllık işgalden nasıl kurtuldu, İstanbul’un kurtuluşu nasıl oldu?

İstanbul’un düşmen işgalinden kurtuluşunun 97. yılı. Mondros Ateşkes Antlaşması’na dayanarak gerçekleştirilen İstanbul’un işgali 1923 yılında sona erdi. 4 yıl 10 ay 23 gün süren işgalin ardından İstanbul 3. Kolordu İstanbul'a girişiyle özgürlüğüne kavuştu. İşte 6 Ekim İstanbul’un kurtuluşu….

6 EKİM İSTANBUL’UN KURTULUŞU TARİHİ

İtilaf Devletleri donanmaları 30 Ekim 1918'de imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması'na dayanarak 13 Kasım 1918'de Haydarpaşa önlerine demirleyip İstanbul'a girdi. Fiilen gerçekleşmiş olan işgal, 16 Mart 1920 tarihinde resmi işgale dönüştü.

Türk Ordusu'nun İzmir'e girmesinden sonra Fahrettin Paşa komutasındaki 5. Süvari Kolordusu İtilaf Devletleri kontrolündeki tarafsız bölgeye doğru ilerlemeye başladı. Bunun üzerine Müttefik kuvvetlerde bulunan Fransız ve İtalyan birlikleri derhal geri çekildi. Çanakkale'de bulunan İngiliz birlikleri General Harington'un emriyle savunma pozisyonu aldı.

İngiltere, Ankara Hükûmeti ile anlaşma yolları aramaya başladı. Ankara Hükûmeti İstanbul ve Çanakkale boğazlarının denetimini istedi. İngiltere başbakanı Lloyd George bu istekleri reddetti. Birliklere savaş pozisyonu alması emrini verdi. Fakat Harington ateş açılmaması emrini verdi. Türk birlikleri, İngiliz direnişi ile karşılaşmadan tarafsız bölgeye girerek Çanakkale Boğazı'na doğru ilerlemeye başladı. Türklerle savaşılmasını istemeyen Winston Churchill'in başını çektiği bir grup bakan istifa etti.

Diğer taraftan İzmir'in Kurtuluşu'ndan sonra Damat Ferit Paşa 21 Eylül 1922'de ülkeden kaçtı. Mudanya Mütarekesi gereği Trakya topraklarının teslimi yapılırken Türkiye'yi temsil edecek kişi olarak Mustafa Kemal Paşa'nın isteği ile Refet Paşa; İstanbul komutanı olarak da Millî Müdafaa Umumi Katibi Selahattin Adil Paşa görevlendirildi. Refet Paşa, 19 Ekim tarihinde TBMM Muhafız Grubu'ndan 100 kişilik bir kuvvetle Gülnihal vapuru ile Mudanya'dan ayrılıp İstanbul'a geldi. Ardından "İstanbul Komutanı" sıfatıyla Selahattin Adil Paşa, 81. Alay ile İstanbul'a geldi. Refet Paşa ve Selahattin Adil Paşa'nın İstanbul'a gelmesine rağmen işgal sonlanmadı. Çünkü mütarekeye göre işgal kuvvetleri barış antlaşması imzalanmasından hemen sonra İstanbul'u boşaltacaktı.

24 Temmuz 1923 tarihinde Lozan Barış Antlaşması'ndan sonra, 23 Ağustos 1923'ten itibaren İtilaf kuvvetleri İstanbul'dan ayrılmaya başladı. Son İtilaf birliği ise 4 Ekim 1923 günü Dolmabahçe Sarayı önünde düzenlenen bir törenle Türk bayrağını selamlayarak şehri terk etti.

6 Ekim 1923'te ise Şükrü Naili Paşa komutasındaki 3. Kolordu İstanbul'a girdi ve işgal resmen sonlandı. İşgal 4 yıl 10 ay 23 gün sürdü. Her yılın 6 Ekim'i böylece İstanbul'un kurtuluş günü olarak belirlendi ve kutlanmaya başlandı.

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI VE MADDELERİ

Mondros Ateşkes Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu adına Bahriye Nazırı Rauf Bey ve İtilaf Devletleri ile yapılmıştır. Antlaşma Limni adasının Mondros Limanı'nda demirli olan Agamemnon zırhlısında 30 Ekim 1918 akşamı imzalanmış ve kayıtlara geçmiştir. Savaş, tarihin seyri açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.

1. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru ittifak devletlerinin savaşı kazanma umudu artık hiç kalmamıştı. Savaşı kaybeden ittifak devletlerine ağır yaptırımları olan antlaşmalar imzalatılmıştır. Mondros Mütarekesi de, anlaşma devletlerince Osmanlı'nın parçalanıp paylaşılacağının göstergesi olmuştur. Yapılan görüşmelere itilaf devletleri adına Amiral Calthorpe ve Osmanlı devleti adına Rauf Bey katılmıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması toplam 25 maddeden oluşmuştur. Mondros Ateşkes Antlaşması'nda yer alan maddeler şunlardır:

1) Çanakkale ve İstanbul boğazlarının açılması ile Karadeniz istihkâmlarının itilaf devletleri tarafınca işgali sağlanacaktır.

2) Osmanlı sularındaki tüm mayın tarlalarının torpido ile kovan mevzilerinin yerleri gösterilecek ve bunları taramak ve kaldırmak için yardım edilecektir.

3) Karadeniz’de yer alan mayınlar hakkında bilgi verilecektir.

4) İtilaf devletlerinin tüm esirleri ile Ermeni esirler kayıtsız şartsız İstanbul’da İtilaf devletlerine teslim edilecektir.

5) Hudutların korunması ile iç asayişin temini haricinde Osmanlı ordusu derhal terhis edilecektir.

6) Osmanlı savaş gemileri teslim olacak olup, gösterilecek Osmanlı limanlarında İtilaf devletlerince gözaltında tutulacaktır.

7) İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecektir.

8) Osmanlı demiryollarından itilaf devletleri istifa edebilecek ve Osmanlı ticaret gemileri onların hizmetinde olacaktır.

9) İtilaf devletleri Osmanlı tersane ve limanlarında yer alan vasıtalardan istifade edebileceklerdir.

10) Toros tünelleri İtilaf devletleri tarafından işgal edilecektir.

11) İran içleri ve Kafkasya’da bulunan Osmanlı kuvvetleri işgal ettikleri tüm yerlerden geri çekileceklerdir.

12) Hükümet haberleşmesi haricinde telsiz, telgraf ve kabloların bütün denetimi itilaf devletlerine geçecektir.

13) Askeri, ticari veya denizle ilgili madde ve malzemelerin tahribi önlenecektir.

14) İtilaf devletleri kömür ve mazot ile yağ maddelerini Türkiye’den temin edeceklerdir. (Bu maddelerin hiçbiri, ihraç edilemeyecektir.)

15) Tüm demiryolları halkın kullanımına açık olmak kaydıyla itilaf devletlerince kontrol altına alınacaktır.

16) Hicaz, Yemen, Suriye ve Irak'taki kuvvetler en yakındaki itilaf devletleri kumandanlarına teslim olacaktır.

17) Trablus ile Bingazi’deki Osmanlı subayları en yakındaki İtalyan garnizonuna teslim olacaktır.

18) Trablus ile Bingazi’de Osmanlı işgali altında bulunan tüm limanlar İtalyanlara teslim edilecektir.

19) Denizci, asker veya sivil tüm Almanlar ve Avusturyalıların bir ay içerisinde Türk ülkelerinden çıkartılması ve uzak bölgelerdekilerin de mümkün olan en erken tarihte çıkarılması şarttır.

20) İtilaf devletlerine teslim olunmasına dair verilecek herhangi bir karar derhâl yerine getirilecektir.

21) İtilaf devletleri adına bir üye iaşe kontrolünde çalışacak, ülkelerin ihtiyaçlarını temin edecek, isteyeceği her bilgi kendisine derhâl verilecektir.

22) Osmanlı harp esirleri İtilaf devletlerinin elinde tutulacaktır.

23) Osmanlı hükümeti merkezi devletler ile bütün ilişkilerini kesecektir.

24) Altı vilayet (vilayet-i sitte) adı verilen yerlerde karışıklık olursa bu vilayetlerden herhangi birisini itilaf devletleri işgal edebileceklerdir.

25) Müttefikler ile Osmanlı devleti arasındaki savaş durumu 1918 yılı Ekim ayının 31'i Perşembe günü öğle itibar ile sona erecektir.