56 milyon kişi ‘büyükşehirli’!

Yeni yasayla sayıları 13’ten 29’a çıkan ‘büyükşehir belediyesi’nde toplam nüfusun yaklaşık dörtte üçü yaşıyor. Bu illerdeki köylerde yaşayanlar artık büyükşehir belediyesinden ‘mahalle’ hizmeti alacak. 26 yeni ilçe kurulacak. Tüzel kişiliği kaldırılan köylerden 5 yıl vergi alınmayacak

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın “Önümüzdeki seçimlerde uygulanacak” diyerek süratle Meclis’ten geçirilmesini istediği 13 yeni büyükşehir belediye kuruluması ve sayıları 29’a ulaşan tüm büyükşehir belediyelerinde yetki sınırının il sınırı haline gelmesini öngören, muhalefetin ise ‘Eyalet sisteminin altyapısı’ diyerek karşı çıktığı düzenleme, Meclis’ten geçti. TBMM Genel Kurulu Pazar günü saat 14.00’de başlayıp, dün sabah 06.28’e kadar süren 16,5 saatlik mesaisi sonucu, 37 “ret” oyuna karşılık AK Partili 223 milletvekilinin oyu ile düzenlemeyi kabul etti. Yeni düzenlemeyle, büyükşehirli nüfus, toplam nüfusun yaklaşık dörtte üçünü oluşturacak; yani yaklaşık 56 milyon kişi büyükşehir idaresine tabi olacak.

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün onaylaması halinde yürürlüğe girip, önümüzdeki ilk yerel seçimlerde de uygulanacak yasa ile getirilen belli başlı düzenlemeler şöyle:

Yeni büyükşehirler hangileri?

- Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van büyükşehir belediyesi olacak. Yeni kurulanlarla birlikte sayıları 29’a yükselen büyükşehir belediyelerinin yetki sınırları il mülki sınırları olacak. Büyükşehir kapsamındaki belediyeler arasında hizmetlerin yerine getirilmesi bakımından uyum ve koordinasyon, büyükşehir belediyesi tarafından sağlanacak. Büyükşehir belediyesi ile ilçe belediyeleri veya ilçe belediyelerin kendi aralarında hizmetlerin yürütülmesiyle ilgili ihtilaf çıkması halinde, büyükşehir belediye meclisi yönlendirici ve düzenleyici kararlar almaya yetkili olacak.

Büyükşehirde köy yok!

- Büyükşehirlere bağlı ilçelerin mülki sınırları içindeki köy ve belde belediyelerinin tüzel kişiliği sona erecek, köyler mahalle olacak, belediyeler ise belde ismiyle tek mahalle olarak bağlı bulundukları ilçenin belediyesine katılacak. Bu illerin, bucak teşkilatları da kaldırılacak. Bu illerdeki il özel idarelerinin tüzel kişiliği ile İstanbul ve Kocaeli’ndeki orman köyleri de dahil köylerin tüzel kişiliği sona erecek. Büyükşehir belediyesi bulunan yerlerde ayrılma yoluyla yeni bir belde kurulmasında, yeni kurulacak belde için aranan 50 binlik nüfus kriteri 20 bine düşecek. Belediye sınırları içinde nüfusu 500’ün altında mahalle kurulamayacak.

Yeni ilçeler kuruluyor

- Aydın’da Efeler; Balıkesir’de Karesi, Altıeylül; Denizli’de Merkezefendi; Hatay’da Antakya, Defne, Arsuz; Manisa’da Şehzadeler, Yunusemre; Kahramanmaraş’ta Dulkadiroğlu, Önikişubat; Mardin’de Artuklu; Muğla’da Menteşe, Seydikemer; Tekirdağ’da Süleymanpaşa, Kapaklı, Ergene; Trabzon’da Ortahisar; Şanlıurfa’da Eyyübiye, Haliliye, Karaköprü; Van’da Tuşba ve İpekyolu, Hatay’da Payas, Zonguldak’ta Kozlu ve Kilimli ilçeleri kurulacak. Denizli’nin Akköy ilçesinin ismi de Pamukkale olarak değişecek.

İstanbul ve Ankara’da ne değişiyor?

- İstanbul Şişli’nin Ayazağa, Maslak ve Huzur mahalleleri Sarıyer’e bağlanacak. İstanbul Arnavutköy ilçesine bağlı Nakkaş, Bahşayış mahalleleri ile Büyükçekmece ilçesine bağlı Muratbey mahallesi Çatalca belediyesine katılacak. Ankara’nın Yenimahalle ilçesine bağlı Dodurga ve Alacaatlı mahallelerinin çevre yolu dışında kalan kısımları Şehitali mahallesi ile birleştirilecek. Şehitali, Aşağıyurtçu, Yukarıyurtçu, Ballıkuyumcu ve Fevziye Mahalleleri Etimesgut’a bağlanacak. Yenimahalle’nin Dodurga ve Alacaatlı mahalleleri de çevre yolu içinde kalan kısmı ile Çayyolu, Ahmet Taner Kışlalı, Ümit, Koru, Konutkent ve Yaşamkent mahalleleri Çankaya’ya katılacak.

Yetki ve görevler neler?

- Maden ruhsatı, jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular ruhsatına ilişkin yetki ve görevler, il özel idarelerinin tüzel kişiliğinin kaldırıldığı illerde valiliklerce yürütülecek.

- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında, il özel idarelerince kullanılan haklar, yetkiler ve görevler, il özel idaresi bulunmayan yerlerde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı’nca kullanılacak.

- Büyükşehir ve ilçe belediyeleri, mahalleye dönüştürülen köylerde, yörenin geleneksel, kültürel ve mimari özelliklerine uygun tip mimari projeler yapacak ya da yaptıracak.

- Belediyeler; sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yanı sıra mabetlerin de yapım, bakım ve onarımını sağlayacak. Belediye ve bağlı idareler, meclis kararıyla mabetlere indirimli bedelle ya da ücretsiz olarak içme ve kullanma suyu verebilecek.

- Büyükşehir ve ilçe belediyeleri, amatör spor kulüplerine nakdi yardım yapabilecek; yurt içi ve yurt dışı müsabakalarda üstün başarı gösteren veya derece alan sporcuların yanı sıra teknik yönetici, antrenör ve öğrencilere belediye meclis kararıyla ödül verebilecek.

- Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 100 binin üzerindeki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konukevleri açmak zorunda olacak.

- Vali ve büyükşehir belediye başkanlarına diplomatik pasaport verilecek.

- Tüm acil çağrıları karşılamak üzere büyükşehirlerde başkanlık bünyesinde, diğer illerde ise valilikler bünyesinde 112 acil çağrı merkezleri kurulacak.

Gelir ve vergilerle ilgili düzenlemeler

- Belediyelerin otoparkla ilgili elde ettikleri gelirler, 45 gün içinde büyükşehir belediyesine aktarılacak. Bu gelir, sadece otopark yapımında kullanılacak.

- Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının yüzde 6’sı ile bu tahsilatın toplamı üzerinden büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ayrılan payların yüzde 30’u büyükşehir belediye payı olarak ayrılacak.

- Belediyeler, genişletilen yolun iki tarafında bulunan konut sahiplerinden yol harcamalarına katılma payı alabilecek.

- Mahalleye dönüşen köylerde, tarım ve hayvancılık amaçlı yapılardaki işletmeler ile bu yerlerde oturanların ihtiyaçlarını karşılayacak bakkal, manav, berber, fırın, kahve, lokanta, pansiyonlar, büfeler işletme ruhsatı almış sayılacak.

- Tüzel kişiliği kaldırılan köylerde emlak vergisi, Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca alınması gereken vergi, harç ve katılım payları 5 yıl süreyle alınmayacak. Bu yerlerde içme ve kullanma suları için alınacak ücret, 5 yıl süreyle en düşük tarifenin yüzde 25’ini geçmeyecek.

- İstanbul ve Kocaeli hariç, büyükşehir belediyeleri, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idareler, yatırım bütçelerinin en az yüzde 10’unu 10 yıl süreyle altyapı için ayıracak.

Haklar ne olacak?

- Nüfusu iki binin altındaki 559 belediyenin tüzel kişilikleri, ilk mahalli idareler genel seçiminden geçerli olmak üzere kaldırılacak ve bu belediyeler köye dönüştürülecek. Bu belediyelerin personeli, taşınır ve taşınmaz malları, hak, alacak ve borçları il özel idaresine devredilecek.

- Köyleri mahalleye dönüştürülen köylülerin, geçmişten beri kullandığı ”mera, yaylak ve kışlak” gibi yerlerdeki hakları korunacak.

Kavgalı başladı kavgalı bitti

MHP ve CHP’nin ‘bölünme’ ve ‘ihanet’ yasası diyerek tepki gösterdiği ‘büyükşehir yasası’nın TBMM Genel Kurul’undaki 2 bölümünün görüşmeleri sırasında yine kavga vardı. MHP’li Sinan Oğan’ın partisinin önergesi üzerinde konuşmak üzere kürsüye gelişinde “Yemek yedik, elimizi yıkamaya bile fırsat bulamadık. Erdoğan korkusu sizin için Allah korkusundan öteye gitmiş” sözleri Genel Kurul’u karıştırdı. Oğan, bu sözlerine “Sen ne biçim Müslümansın?” diye tepki gösteren AK Parti’li Muhyettin Aksak’ın üzerine yürüdü. Oğan’ın, Aksak’a savurduğu yumruk, araya giren AK Parti Zonguldak Milletvekili Özcan Ulupınar’ın hamlesiyle havada kaldı. AK Partili Hakan Şükür, MHP’lileri yatıştırmaya çalıştı. Verilan arada da karşılıklı laf atmalar sürdü.

CHP, büyükşehir yasası için Gül’den randevu istedi

CHP Genel Başkan Yardımcısı Gökhan Günaydın, Büyükşehir Yasası ile ilgili olarak Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’e çağrıda bulunarak, “İncelemeden, yine bir uçak merdiveninde 13 ilin büyükşehir olmasını öngören yasayı imzalamayınız” diye seslendi. Günaydın, belediye başkanları ile birlikte Gül’den randevu talep ettiklerini de söyledi. AKP Grubu’nun, Kocaeli ve İstanbul’u başarılı örnekler olarak sunduğunu belirten Günaydın, uygulamanın, diğer illerde başarılı olacağını söylemenin, akla aykırı olduğunu, 15 bin kilometrekarelik Muğla, 20 bin kilometrekarelik Antalya, 38 bin kilometrekarelik Konya’nın, bütün şehirle, etkin, verimli yönetilemeyeceğini söyledi. Günaydın, yasayla, bin 582 belediyenin kapatıldığını anımsatarak, “Yerel yönetimlere yetki devrettiğini iddia eden AKP, her iki belediyeden birini kapatarak belediye reformu yaptığını söylüyor. Traji komik durumdur aynı zamanda halkın iradesine yapılan saygısızlıktır” dedi.