Sihirli formülde delik

Kamu harcamalarını kontrol altına almak için getirilen ve “sihirli formül” olarak adlandırılan Mali Kural’da TOKİ, kapsam dışı bırakıldı. Kamuda en fazla yatırım yapan kuruluş olan TOKİ’nin harcamaları “sihirli formülü” deldi. Geçen yıl 25 milyar lira yatırım yapan TOKİ, 2010’da bu rakamı 30 milyar liraya çıkaracak. Mali Kural’ın devreye gireceği 2011’de yatırım 35 milyar liraya çıkacak



Ekonomide kamu harcamalarını kontrol altına alarak mali disiplin için kural getiren “sihirli formül” daha uygulamaya girmeden delindi. Devlet harcamalarına yasal sınırlar koyacak olan Mali Kural’da, kamunun en büyük harcamacı kuruluşu olan Toplu Konut İdaresi (TOKİ) kapsam dışı bırakıldı. Geçen yıl 25 milyar lira yatırım yapan TOKİ, bu yıl 30 milyar lira yatırım yapacak.

Mali Kural’ın uygulamaya gireceği 2011 yılında ise TOKİ’nin en az 35 milyar lira yatırım yapması bekleniyor. Böyle olunca, “kamu harcamalarına sınır getirecek, mali disiplini sağlayacak” iddiasıyla ortaya konulan Mali Kural’da daha ilk yılında en az 35 milyar liralık gedik açılmış olacak.

Hükümetin tarihi adım olarak açıkladığı “Mali Kural”, kamu harcamalarının kontrol altına alınmasıyla kamu açığının düşürülmesi, böylece mali disiplinin sağlanması amacıyla getirildi.

Hükümet bu uygulamayı Türkiye’nin 15 yılını belirleyecek ve ekonomiyi, iktidarlarla değişmeyen bir rotaya oturtacak “sihirli formül” olarak açıkladı. Bu yaklaşımla belirlenen formülde de, temel yaklaşım “tüm kamu harcamalarının kontrol altına alınması” olarak ortaya konuldu. Bu nedenle Mali Kural, yurtiçinde olduğu kadar yurtdışında da uluslararası kuruluşlar tarafından heyecanla karşılandı. Ancak Mali Kural yasası henüz Meclis’te görüşülürken, Türkiye’nin en büyük harcamacı kuruluşu olan TOKİ’nin harcamalarının kapsama alınmadığı anlaşıldı.

En fazla yatırım TOKİ’nin

Bugüne kadar 3 bin projeyi üstlenen TOKİ’nin 2008 yılı sonunda 22.5 milyar lira, geçen yıl sonunda 25 milyar lira olan toplam yatırım tutarı, bu yıl 30 milyar liraya ulaştı. 2011 yılında da bu tutarın en az 35 milyar liraya ulaşacağı öngörülüyor. TOKİ, fakirlere konut, okul, hastane gibi temel kamu yatırımları yapıyor. Ancak TOKİ’nin bu harcamaları bütçeyle ilişkilendirilmiyor. TOKİ’nin bu ölçekteki harcamaları, toplam kamu yatırımları tutarıyla karşılaştırıldığında Mali Kural‘da açılan gediğin boyutu da daha net görülüyor.

Buna göre, 2010 yılı yatırım programıyla karara bağlanan toplam kamu yatırımı, merkezi yönetim bütçesi, döner sermaye ve sosyal güvenlik kuruluşları, KİT’ler, İller Bankası ve özelleştirme kapsamına alınan kuruluşlar kanalıyla 27.8 milyar lira tutarında. Böylece tek başına TOKİ, toplam kamu yatırımlarından daha fazla yatırım yapıyor. Yatırım programındaki kamu yatırımlarına belediyelerin 13.2 milyar liralık yatırımları dahil edildiğinde en geniş anlamda toplam yatırım tutarı ise 41 milyar lira olacak. Bu durumda da TOKİ belediyeler dahil tüm yatırımın yüzde 73.2’sini yapar konumda bulunuyor.



sa=y(a(-1)-a*)+k(b-b*)


İşte sihirli formülün sırrı


Mali kural 4 parametreden oluşuyor. Birinci parametre bütçe açığında hangi oranın hedeflendiğini ortaya koyuyor. Yani bütçe açığı 10 yıllık periyodda milli gelirin yüzde kaçı kadar olacak? Burada hükümet yüzde 0.5 ile yüzde 1 arasındaki bir dengeyi tartışmaya açtı ve yüzde 1’de karar kaldı. İkinci parametre hedeflenen bütçe açığına hangi hızla gidileceğini ortaya koyuyor. Yani mali kural oluştuktan sonra yüzde 4.9 olan bütçe açığı/GSYH oranı nasıl bir hızla yüzde 1 hedefine gidecek. Her yıl bu açığın ne kadarlık bölümü kapatılacak? Burada da 0.33 rakamında uzlaşıldı. Bunun için bir büyüme eşiğine ihtiyaç var. İşlerin iyi ya da kötü gittiğini üçüncü parametre olan büyüme eşiği gösterecek. Burada da müzakere sonucu yüzde 5 rakamında mutabık kalındı.



Semboller neyi ifade ediyor?


sa: Kamu açığındaki değişim

y: Yak›nsama h›z katsay›s›

a(-1): ­Bir önceki y›l gerçekleflen kamu a盀›

a*: Hedef kamu a盀›

k: Konjonktür etkiyi yans›tma katsay›s›

b: Reel büyüme

b*: Reel büyüme h›z›n›n uzun vadeli ortalamas›