İşsizlik başvurusu zirve yaptı, nedeni Suriyeliler

2008 yılında yaşanan ekonomik kriz sonrası özellikle 2009’dan itibaren 2011 yılına kadar azalma eğilime giren işsizlik ödeneğinden yararlanan işçi sayısı, 2012 yılından itibaren yeniden yükselme eğilimine girdi. İŞKUR verilerine göre Temmuz 2015 tarihi itibarı ile son 3 yılın en yüksek başvuru sayısına ulaşmış durumda. Bunu, “İşsizlik son üç yılın zirvesinde” olarak da yorumlayabiliriz.

Bu durumda, iç savaştan kaçarak Türkiye’ye gelen Suriyeli sığınmacıların yarattığı yeni iş gücünün de etkisi var.

Mevcut teşvik uygulamalarına karşın işten çıkarmaların artması, işsizlik rakamlarının iki haneli rakamlara çıkması, istenilen istihdam oranın bir türlü sağlanmaması bu konuda alınması gereken önlemlerin ciddiyetini ortaya koyuyor.

2015 Haziran ayı içerisinde 119.422 kişi işsizlik sigortası hizmetlerinden faydalanmak üzere İŞKUR’a başvuru yaptı. Başvuru, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 40.8 artarken, geçen ayla kıyasladığımızda yüzde 68.9 oranında artış gösterdi.

Suriyeli etkisi

Özetlersek; 2014 yılı içerisinde 899 bin 795 kişi işsizlik ödeneği başvurusu yaparken, 2015 yılı Temmuz ayı dâhil işsizlik ödeneği başvuru sayısı 634 bin 478 olmuştur.

İç savaştan kaçarak Türkiye’ye gelen Suriyeli sığınmacılar yeni bir ‘işgücü’ yarattı. İstanbul’da çadırlarda kalan Suriyeliler, özellikle tekstil atölyelerinde ve inşaatlarda sigortasız ve ağır şartlarda çalıştırılıyor. Suriyeliler, ayda 700-800 liraya veya gündelik bedelle 25-30 liraya başta tekstil olmak üzere pek çok sektörde sigortasız ve hiçbir sosyal hak tanınmadan çalıştırılıyor. Üstelik yaş sınırı da yok. Özellikle ailesine bakmak zorunda olan erkek mültecilerin çok da bir seçeneği yok. Hepsi ‘ne iş olsa yaparım’ diyor ve sigortasız ve asgari ücretin altında çalışıyorlar.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik’in, Suriyeli kaçak çalışanlarla ilgili, “Müfettişlerin kaçak Suriyeliler ile ilgili raporları var. Ancak bu raporları işleme koyamıyoruz. Koyarsak şirketleri kapatmamız gerekebilir” açıklaması ise durumun vahametini ortaya koyuyor. Bakan bunu söyledikten sonra kaçak işçi çalıştırmanın cezası olsa kaç yazar…

Kepçe ile alıp kaşıkla veriyor

2015 yılı Haziran ayı içerisinde 50 bin 23 kişi işsizlik sigortası hizmetlerinden yararlanmaya hak kazandı. İşsizlik ödeneği hak eden kişi sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 21.2 artarken, geçen ayla kıyaslandığında yüzde 51.9 oranında artış gösterdi. Yani; 2014 yılı içerisinde toplam 439 bin 10 kişi işsizlik ödeneği hak ederken, 2015 yılı Temmuz ayı dâhil 293 bin 304 kişi işsizlik ödeneği aldı. Bunu, ödenen rakama dökersek karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor; 2014 yılında toplam 1 milyar 657 milyon 723 bin lira işsizlik ödeneği ödenirken, 2015’in ilk 6 ayında bu rakam 1 milyar 54 bin 46 bin lira olmuştur.

İşsizlik Fonu’nda biriken para Haziran sonu itibariyle 87 milyar 177 milyon 266 bin liraya (Eski para ile 87 katrilyon 177 trilyon 266 milyar lira) ulaşmış durumda. Bu arada, İŞKUR her ay %3 işsizlik payını toplamaya da devam ediyor. Ancak işten ayrılana işsizlik ödeneği verme noktasına geldiğinde işverenden-işçiden kepçeyle para toplayan İŞKUR, hak sahibi işçiye bu parayı kaşıkla vermeye gayret ediyor.

Başvuru nasıl yapılabilir?

İşyerinde çalışan işçi, sağlık ve yeterliliğinin olmasına rağmen kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedecek, iş sözleşmesinin feshinden önceki son 120 gün içinde kesintisiz prim ödeyecek, Son 3 yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olacak, iş sözleşmesinin feshinden sonraki 30 gün içinde başvuru yapacak, başvurunun gecikilmesi halinde geçen her gün için işsizlik ödeneğinden faydalanılamayacak. Bu şartlar tamamsa işsizlik ödeneğine nasıl başvurulacak? İş sözleşmesinin feshinden sonraki 30 gün içinde kişi, İŞKUR merkezlerine şahsen giderek ya da elektronik ortamdan www.iskur.gov.tr adresinden başvuru yaparak kayıt olacak. İŞKUR, 600 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün, 900 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, 1080 gün sigortalı çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün ödeme yapacak.

İstifa edenler de alabilir

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son 4 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 40’ı olarak hesaplanır. Hesaplanan işsizlik ödeneği brüt asgari ücretin yüzde 80’ini geçmez. Özetle; “Ücretim yüksek, işsizlik maaşım çok olur” diye sevinmeyin; alabileceğiniz en yüksek maaş 1.011.07 TL. İşverenin iş, ücret, iş şartları veya işyeri hakkında işçiyi kandırması, işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan davranışları, işyerinin el değiştirmesi veya kapanması gibi durumlarda işten çıkan işçi işsizlik ödeneği hakkını kazanacaktır. İşsiz kalmak dert, maaşı ayrı dert bu ülkede…