Çalışan herkesi ilgilendiriyor... Paraya çevrilir ama...

Milliyet yazarı Cem Kılıç, yıllık izin hakkında bilmeniz gerekenleri bugünkü yazısında kaleme aldı...

Bütün yıl çalıştık şimdi izin yapma zamanı. Ancak yıllık izin kullanmanın da kuralları var. İzin düzenini işveren belirler. İzin parası ancak işten çıkarılma durumunda ödenir. İşe yeni başlayanlar da üzülmesin avans izin kullanabilirler.

Okullar kapandı, yaz geldi, şimdi izin kullanma zamanı. Şu sıralar çalışanlar ne zaman ve kaç gün izne çıkacaklarını düşünüyorlar. Yıllık izin işyerlerinde bu dönemlerde en önemli gündem konusu haline geliyor. Pek çok iş yerinde planlamalar yapıldı, tatil hazırlıkları yapan pek çok işçi var. İki gün sürecek yazı dizimizde yıllık ücretli izin hakkına ilişkin detaylı bilgiler vermeye çalışacağız.

Yıllık ücretli izin çalışanlar için vazgeçilemez önemli bir hak. Ayrıca bu hak anayasal bir hak. Çalışanlar bu haktan kendi istekleriyle bile vazgeçemezler. Yıllık izin alan işçi izin süresince başka bir işte de çalışamaz. Eğer çalışmaya ihtiyacı olsa bile bu dönemde sigortalı veya sigortasız (kayıt dışı) başka bir işverende başka bir iş yerinde çalışan işçi asıl işvereni bu durumu fark ettiğinde, hem işinden olabilir hem de işvereni ona ödediği izin ücretini geri isteyebilir.

İş yerlerinin büyük bir bölümünde yıllık izinler birikiyor. Çalışanlar biriken izinleri kullanıp kullanamayacaklarını merak ediyorlar. Hemen ifade edelim; izinlerin yanması söz konusu değil. İşçi hak ettiği yıllık izinleri kullanmamışsa, bunları ilerleyen dönemde kullanabilir. Aslında uygun olan yıllık izinlerin hak edildiği dönemden sonraki yıl içerisinde tamamen kullandırılması.

Bazen çalışanlar, “İzin kullanmayayım, işveren bana iznin parasını versin” diyebiliyorlar. Ne var ki bu mümkün değil, yıllık iznin muhakkak boş zaman olarak kullanılması gerekiyor. Ancak iş sözleşmesi sona ermişse, işte o zaman işçiler kullanılmadıkları izinlerinin paraya çevrilmesini isteyebilirler. İşten ayrıldıkları tarihteki brüt ücret üzerinden kullanılmamış yıllık izinlerini para olarak alabilirler.

Ancak iş sözleşmesi sona erdiğinde işçinin kullanılmamış izinlerinin paraya çevrilmesi mümkün. İş sözleşmesinin feshedildiği tarihteki brüt ücret üzerinden kullanılmamış yıllık izinler paraya çevrilebilir. Brüt ücret üzerinden paraya çevrilen yıllık izin nedeniyle pek çok işçinin bu yöntemi tercih ettiği bilinmektedir. Ancak işverenler işçilerinin daha verimli çalışmasını sağlamak için izinleri mutlaka kullandırmalılar. Diğer yandan, işçilerin de bu yönde inisiyatif kullanmaları vücut ve akıl sağlıklarının korunması açısından önemlidir.

Yıllık ücretli izin konusunda işçilerin işyerleriyle anlaşmazlık yaşadığı bir konu da izinlerin ne zaman kullanılacağı konusudur. Söylemekte yarar var, bu konudaki karar yetkisi işverenlere aittir. Yönetim hakkı kapsamında son söz işverenindir. Yıllık izinlerin planlanmasını işveren yapar, çalışanın itiraz etmesi sonucu değiştirmez. Konuyu bu şekilde bilmeyen çalışanlar işverenleriyle anlaşmazlık yaşayabiliyor, ileri durumlarda işlerinden bile olabiliyorlar. Hem de tazminatlarını almadan.

Yıllık ücretli izin süreleri İş Kanunu’nda belirlenmiştir. Bu konudaki kanun maddesi normatif hukuk kuralı şeklindedir. Yani bir alt sınır vardır, fakat bir üst sınır yoktur. Kanunda belirlenen izin sürelerini kullanabilmenin temel koşulu o iş yerinde en az bir yıldır çalışıyor olmaktır.

Bazen işverenler bir yılını doldurmayan çalışanlarına da avans izin kullandırabilmektedir. Bu tamamen işverenin inisiyatifinde olan bir konudur. İşverenin işçiye peşinen yani bir yılı doldurmadan yıllık izin vermesi mümkündür. Ancak bu konu tamamen işveren inisiyatifindedir. Dolayısıyla, işveren istemezse bir yılı doldurmamış işçisine izin vermeyebilir.

Bir yılı dolmadan işçisine izin veren işveren, işçisi bir yıl dolmadan işten ayrılırsa bu sürelere ilişkin ödediği ücretleri geri almak için işçiden yazılı onay almak durumundadır. Bu nedenle, çoğu işveren bu riski almak istemiyor ve bir yıl dolmadan peşin izin kullandırmıyor.