27 çeyrek sonra fren

Türkiye ekonomisinin 27 çeyrek süren büyüme serisi, yılın üçüncü çeyreğinde kesintiye uğradı. Türkiye, yılın üçüncü çeyreğinde başta 15 Temmuz darbe girişimi ile terör olayları olmak üzere küresel ticarette zayıflama, gelişmekte olan ülkelere yönelik sermaye akımlarında azalma, jeopolitik gerginlikler ve turizmdeki sıkıntılarla yüzde 1.8 daraldı.

TÜİK’in Ulusal Hesaplar Sistemi ile Avrupa Hesaplar Sistemi’ne uyum kapsamında açıkladığı yeni seri verilere göre, ekonomi küresel krizin yaşandığı 2009’un üçüncü çeyreğinden bu yana ilk kez daraldı. Türkiye en son 7 yıl önce yüzde 2.8 küçülmüştü.

Beklenti % 0.5 daralmaydı

Verilerdeki revizyon öncesi tahminler yüzde 0.5 daralma yönünde idi. Yeni seriye göre ilk ve ikinci çeyreklerdeki büyüme yüzde 4.5 olarak revize edildi. Önceki seride yüzde 4 olan 2015 yılı büyümesi yeni seri ile birlikte yüzde 6.1’e çıktı. Üçüncü çeyrekte GSYH, cari fiyatlarla yüzde yüzde 1.8 azalışla 655 milyar 400 milyon lira olarak gerçekleşti. Söz konusu rakam, 2015’in üçüncü çeyreğinde revize edilmiş haliyle 632 milyar lira seviyesindeydi.

İhracat olumsuz etkiledi

GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde tarım sektörünün toplam katma değeri üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7.7 azaldı. Sanayi yüzde 1.4, hizmetler sektörü yüzde 8.4 gerilerken, inşaat sektörünün toplam katma değeri yüzde 1.4 arttı. Mal ve hizmet ihracatı zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 7 azalırken, ithalatı yüzde 4.3 artış gösterdi.

En kötü geride kaldı

Ziraat Bankası Ekonomisti Bora Tamer Yılmaz, Ekim ayı sınai üretim verisinin yüzde 3.7’lik artışla son çeyreğe güçlü bir başlangıç gerçekleştirdiğini belirterek, “Büyümede en kötünün geride kaldığı görüşündeyiz” dedi. Yılmaz, şunları kaydetti: “Ekonomi yönetiminin Temmuz’da yaşanan gelişmelere zamanlı tepki vermesi ile yılın son çeyreğinde hanehalkı harcamalarında artış gözlemliyoruz. Hem bireysel kredi büyümesinde artış eğilimi hem otomotiv ile konut satışlarında büyüme söz konusu. Otomotiv satışları yurt içi talep için kayda değer gösterge. Ekim’de oto pazarındaki yüzde 29 artış, iç talebin son çeyrekte canlanma şansını artırıyor.”

Odeabank Ekonomik Araştırma ve Stratejik Planlama Direktörü Ali Kırali, yeni milli gelir rakamları ile Türkiye’nin cari açığı ve borç stokunun milli gelire oranının daha düşük seviyelerde olduğu sonuçlarına ulaşılabileceğini kaydederek, “Daha iyi seviyelerdeki makroekonomik metrikler de ülke kredi notu üzerinde pozitif etki yapmasını bekliyoruz” dedi. Söz konusu rakamlar ışığında Türkiye ekonomisinin 2016’yı yüzde 3 civarında bir büyüme ile tamamlayabileceğini hesapladıklarını sözlerine ekledi.

Telafi ederiz

Üçüncü çeyrekte ekonomideki küçülmeye ilişkin olarak Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, şunları söyledi: “Güvenlikle ilgili terör saldırısından sonra büyümeyle ilgili rakamların da menfi gelmesi doğrusu üzücü. Üçüncü çeyrekte iki büyük bayram tatilinin olması, çevremizdeki gelişmelerden dolayı bu küçülmeyi dördüncü çeyrekte telafi edeceğimizi düşünüyorum. Ekim’de sanayinin büyümesi ilk gösterge. Dördüncü çeyrekte bu küçülmeyi telafi edeceğimizi düşünüyorum. Yeni hesaplama yöntemi de var, baz yılı 2009 oldu. Dördüncü çeyrekteki toparlanmayla 2016’yı OVP’de hedeflenene yakın olduğunu düşünüyoruz.”

İndiğimiz gibi çıkışa geçeriz

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Başkanı Mehmet Büyükekşi, “Darbe girişimi atlatmış, hain terör saldırılarına maruz kalmış, uluslararası derecelendirme kuruluşları tarafından notu kırılmış bir ülkeyiz. Buna rağmen gelen veri çok da olumsuz değil” diye konuştu. Büyükekşi, şu değrlendirmeyi yaptı: “2017’nin büyüme ve ihracatın ivme kazanacağı bir yıl olmasını bekliyoruz. Hükümetimizin aldığı önemli kararlar var. Bunlar hem yatırım ortamını hem tüketimi hem de ihracatı olumlu etkileyecektir. İndiğimiz gibi çıkacağız.”

Motivasyonu yitirmeyelim

15 Temmuz ve terör olayları gibi etkilerle 27 çeyrektir süregelen pozitif büyümenin kısa bir duraksama döneminden geçtiğinin altını çizen MÜSİAD Genel Başkanı Nail Olpak, şöyle devam etti: “Ekonomi yönetimince alınan ek tedbirler neticesinde, önümüzdeki çeyrekten itibaren

ekonomimiz yeniden ivmelenecek ve OVP kapsamında hedeflenen yüzde 3.2’lik büyüme hedefi yakalanacak. 3’üncü çeyrek verisini, Türkiye ekonomisinin pozitif büyüme süreci için kısa bir duraksama olarak görmeli, motivasyonumuzu kaybetmemeli ve üretmeye devam etmeliyiz.”

Potansiyelimizi yansıtmıyor

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Bülent Gedikli, üçüncü çeyrek büyüme rakamlarının Türkiye’nin gerçek potansiyelini yansıtmadığını belirterek, önümüzdeki dönemde ekonomide büyümenin süreceğini vurguladı. Gedikli Twitter hesabından yaptığı açıklamada, “Büyüme rakamı gerçek potansiyelimizi yansıtmıyor. Önümüzdeki dönemde ekonomi büyümeye devam edecek. Yapılan bunca spekülasyon ve manipülasyonun etkilerini reformlarla aşacağız” dedi.