'Türkiye'nin kaderi...'

Rusya Devlet Başkanı Putin’in zaman zaman “AB’de ne işiniz var?” şeklinde kendisine takıldığını söyleyen Başbakan Erdoğan, ‘Putin’e bizi Şangay Beşlisi’ne alın, AB’yi unutalım dedim’ ifadelerini kullanmıştı. Erdoğan ‘Gelin denirse gider mi Türkiye?” sorusu üzerine, “Gideriz, gideceğimizi söyledik zaten’ diye konuşmuştu. İşte o imzalar Türkiye ile Şangay Beşlisi arasında Kazakistan’da atıldı. Türkiye Nisan 2011’de diyalog ortaklığı için başvuru yapmıştı. Rusya’nın da teşvikiyle Türkiye’nin başvurusu onaylandı. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, Türkiye ile Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) arasında işbirliğine ilişkin imzalanan mutabakat belgesinin, hem bir “ortak kader” beyanı hem de Türkiye ile örgütün “el ele ve omuz omuza yürüyeceği uzun bir yolun başlangıcı” olduğunu söyledi.

Tarihi bir an

Davutoğlu, geçen yıl gerçekleştirilen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi’nde Türkiye’nin “diyalog ortaklığı” hususunda varılan mutabakatı hatırlatarak, imza töreniyle tarihi bir ana tanıklık ettiklerini belirtti. Davutoğlu, “Tüm üye ülkelere ve örgütün genel sekreterliğine, Türkiye’nin, yüzlerce değil binlerce yıldır beraber olan ülkelerden oluşan bir ailenin üyesi haline geleceği bu yeni dönemi mümkün kıldıkları için teşekkürlerimi sunuyorum” dedi. Davutoğlu, “Şimdi biz de Türkiye olarak kaderimizin Şanghay İşbirliği Örgütü ülkeleriyle aynı olduğunu beyan ediyoruz” diye konuştu. Davutoğlu, söz konusu ortaklığın, ekonomi ve ulaşım başta olmak üzere Türkiye’nin örgütle bağlarını güçlendireceğini, öte yandan bütün ülkeleri tehdit eden tehlikelere karşı birlikte mücadele etme imkanı sunacağını kaydetti.

‘Bu daha başlangıç’

ŞİÖ üyesi ülkelerin bulunduğu kıtanın pek çok medeniyeti içinde barındıran köklü bir geçmişe sahip olduğunu vurgulayan Davutoğlu, “Onlar farklı kültürlerden, bölgelerden ve etnik kökenlerden geliyorlar, ancak aynı kaderi ve geleceği paylaşıyorlar. Bizi de bu ailenin bir üyesi olarak kabul ettiğiniz için müteşekkiriz” ifadesini kullandı. Türkiye’nin, örgütün Bişkek’te yapacağı bir sonraki zirveye ve diğer bakanlar seviyesindeki toplantılarına katılma isteğini dile getiren Davutoğlu, “Bu sadece bir başlangıç. Belki bir prosedürün tamamlanışı ancak birlikte el ele ve omuz omuza yürüyeceğimiz uzun bir yolun başlangıcı. Bizim ŞİÖ’ye bakışımız budur ve bundan böyle de bu doğrultuda hareket edeceğiz” şeklinde konuştu.

Şanghay İşbirliği Örgütü

Adını ilk toplanıldığı yer olan Şanghay’dan alan örgüt Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından 1996’da kuruldu. İlk etapta Şanghay Beşlisi olarak anılan örgüt sınır bölgelerinde askeri güvenliğin derinleşmesi amacını taşıyordu. 2001’de Özbekistan’ın katılımıyla üye sayısı 6 olunca “Şanghay İşbirliği Örgütü” adını aldı. Hindistan, İran, Moğolistan ve Pakistan gibi gözlemci statüsüne sahip ülkelerin bulunduğu ve dünya petrol üretim ve kullanım pazarının yarısından fazlasını elinde tutan örgüt kısa bir süre içinde ABD’ye karşı etkili bir kutup haline geldi. Katılımcı ülkeler arasında siyasi ortaklığın yanı sıra ekonomik kültürel ve güvenlik alanında da ortaklıklar başladı. Putin’in 2007 yılındaki Bişkek zirvesinde “Tek kutuplu dünya kabul edilemez” diyerek birliğin misyonunu da belirledi.

“Türkiye Batı ekseninden çıkmaz”

Prof.Dr. Hasan Köni (Kültür Üniversitesi)

“Bu ortaklık çok geç yapıldı. Açıkçası hiçbir işe yaramaz. NATO içinde Türkiye, birçok sorununu halletti, ŞİÖ’nü müdahil olacağı bir şey kalmadı. NATO ve AB ile ilişkiler etkilenmez; ama güçlü bir ekonomik yapı oluşturulursa Türkiye ileride kazanç sağlayabilir. Özellikle Rusya’da inşaat sektöründe etkili bir Türkiye var, ABD’nin daha fazlasına izin vereceğini sanmıyorum. Türk dış politikasında eksen yerine oturdu, 5-6 yıl öncesine kadar bir eksen değişiminden bahsedebilirdik; ama şu an için böyle bir şey söz konusu değil, Türkiye batı sistematiği içinde yer alıyor. Türkiye’de ne olacak, ne bitecek görmek ve 2-3 sene beklemek lazım. Belki ondan sonra, antlaşmalar bir değer kazanabilir. Türkiye batı ve ŞİÖ arasında bir köprü mü yoksa yarık mı olacak ancak birkaç sene sonra analiz edebileceğiz.”

“Türkiye NATO’yla yoluna ilerler”

Yrd.Doç. Çağla Gül Yesevi (Kültür Üniversitesi)

“ŞİÖ ile diyalog ortaklığı AB’den ziyade NATO üzerinden tartışılması gereken bir konu. Üye ülkeler ile aramızda Gümrük Birliği bulunuyor; ancak AB’ye üye değiliz. NATO üyesi olan Türkiye’nin, Şangay İşbirliği Örgütü’ne üye olması mümkün gözükmüyor. NATO’nun 5. maddesi böyle bir ortaklıkta nasıl etkilenecek önemli bir konu. NATO üyesi ülkelerden birine yapılan tecavüz, tamamına yapılmış kabul edilir. Bu noktada ŞİÖ gibi askeri ve ekonomik yeni bir ortaklığa girmemiz büyük sıkıntılar doğurur. Türkiye NATO’dan ve batı dünyasından vazgeçemez. Türkiye’nin Şangay 5’lisi ile askeri bir ortaklık kurması şu an mümkün değil. Zaten ŞİÖ’nün kendi içinde de bu konuda antlaşmazlıklar mevcut.