Sosyal medya ve video oyunları akıl hastalığına davetiye çıkarıyor

Araştırma sonuçlarına göre Türkiye’de çocukların yüzde 25’i interneti bağımlılık derecesinde kullanıyor. “TÜİK verilerine göre, 16-24 yaşları arasında internet kullanımı 2005’te yüzde 25’lerdeyken 2017’de yüzde 90’lara çıktı. Yurt dışı çalışmalarda ise gençlerin yüzde 90’ı internet ve oyun ile iç içeyken, yüzde 10’u internet ve oyun bağımlısı olarak karşımıza çıkıyor. Oranlar uyuşturucu bağımlılığından yüksek.

Dünya Sağlık Örgütü hastalığı tanıdı

Sıklıkla ailelerin ve eşlerin şikayetçi olduğu oyun bağımlılığı diğer adıyla “Oyun Bozukluğu” Dünya Sağlık Örgütü tarafından resmi bir hastalık olarak tanındı. Yeni ortaya çıkan bu bozukluğu belli eden üç gösterge var:

Oyun üzerindeki kontrolün bozuk olması, (başlanması, sıklığı, yoğunluğu, sonlandırılmasının kişinin kontrolünden çıkması)

Oyuna olan önceliğin artması ve hayatın içindeki ilgi alanlarına ve günlük aktivitelere karşı da yayılması.

Negatif sonuçlarına rağmen oyun oynamanın devam ve artışı.

Oyun bağımlılığı uyuşturucudan farklı değil

Dr. Begent, “İnternet bağımlılığı uyuşturucu bağımlılığından farklı değil. İkisinde de vücut git gide zayıflıyor, akıl sağlığı zarar görüyor” diyor. Sorunun ‘sinsi’ diye nitelendiği kısım da bu. Sadece bilgiye erişim kısmının yararlarını görerek çocuklara tereddütsüzce sunmak. Doktorlar 10 yaşında bir çocuk sokaklarda oynamalı diyor.

Ebeveynler endişeli

Oyun bağımlılığı, aileleri endişelendiriyor. Çünkü saatlerce bilgisayar başında oturmak ve durmadan stres altında olmaktan kaynaklı vücuda zarar veriyor.Mesela, 10 yaşındaki bir çocuk oyun bağımlılığı nedeniyle 8 saat boyunca tuvalete gitmeyi bırakmış, bağırsakları ve tüm boşaltım sistemi zarar gördüğü için ameliyat olup, bir süre sondayla yaşamış. 13 yaşındaki bir başka çocuk ise oyun oynarken saatlerce oturduğu için, artık her ayağa kalktığında baş dönmesi ve kalp çarpıntısı yaşıyormuş. Uzmanlar oyun bağımlısı çocukların mahrum kaldıkları uykudan bahsetmiyor bile. Online bir oyunu bitirmeden uyuyamayan ya da yatağa girse bile oyunu düşünmekten uyuyamayan çocuklar, okulda iyi performans sergileyemiyor.

University College London Hastanesi doktoru Jo Begent; hareketsizlik ve oyunda harcanan vaktin obeziteye ya da aşırı zayıflığa neden olabileceğini ifade ediyor. Yetersiz uykunun ise uyku, uyanıklık sırasında salgılanan hormon dengesini bozacağını, çocukların gelişimini sağlıklı tamamlayamayacağını söylüyor ve ekliyor. Genellikle bir arada şikayet edilen nefes darlığı, aşırı bitkinlik ve kronik baş ağrısı teşhisi çok hızlı gerçekleşiyor. Bu vakalar hızlıca ‘oyun bağımlılığı’ kategorisine alınıyor. Ardından gelen ev ve aile hayatı sorunları ise teşhisin zeminini güçlendiriyor.” Begen’e göre, 12 yaşındaki çocuk internette günün yarısından fazlasını hareketsiz geçiriyorsa; uykusuzluk, kabızlık, yetersiz beslenme onu ‘elden ayaktan düşürebilir’.

ÇOCUKLARA ROL MODEL OLUN

Ailelerin teknolojik bağımlılıkla mücadele etmek için neler yapması gerekir?

- İletişim: Koşullu mesajlar vermeden sevgi gösterin.

- Kaliteli zaman geçirme: Çocuklarınızla sevdikleri aktiviteleri birlikte yapın.

- Model olun: Evde zaman geçsin diye televizyon açmayın, sohbet edin, birlikte etkinlik yapın. l Sorumluluk verin: Evde onların da katkıda bulunacağı ve yaşlarına uygun olan sorumlulukları verin.

- Sınır koyun: Bilgisayar, tablet ve akıllı telefon kullanımına saat sınırı koyun.

- Terapiste gitmeyi düşünün: Eğer çocuğunuz internette zaman geçirmekten vazgeçmiyorsa birlikte terapiste gidin.

İnternet bağımlığı tüm bağımlılık türleriyle yan yana giden bir hastalık

İstanbul Psikiyatri Enstitüsü’nün kurucusu ve internet bağımlılığı üzerine çalışan Psikiyatr Dr. Özgür Öztürk, “İnternet bağımlığı; alkol, eroin, kumar gibi bağımlılıkların yanı sıra görülen bir durum. Yani birçok bağımlılıkla birlikte seyreden bir yan bağımlılık türü” diyor ve şunları anlatıyor: “İnternet bağımlılığı dünyanın kabul ettiği bir hastalık olarak önümüzde duruyor. Psikiyatri doktorlarının artık hastalık olarak düşünmesi gereken bir bağımlılık. Tehlikesi, zorlayıcı yanı şu; internet hayatın içinde ve hayatımızı kolaylaştıran şeyler için hep internetteyiz. Bu nedenle tedavisi çok zor. Mesela madde bağımlılıklarına baktığımızda; yaşamak için eroine, alkole, kokaine mecbur değilsiniz. Bunların tedavisi yapılıyor ve kişi onlar olmadan da hayatına çok güzel bir şekilde devam edebiliyor. Oysa şimdi hayatın tamamı internete bağımlı hale geldi. Bu nedenle bağımlılık tarafını frenlemek ve ona ölçü koymak da bir o kadar zor.”

Erişkin ve çocuklar için durum farklı

Çocuk ve ergenlerin internet bağımlığının altında yatan neden genellikle dikkat eksikliği ve hiperaktivite. Bu çocuklar bağımlığa daha yatkın. Çünkü oynarken dikkatleri toparlanıyor gibi oluyor. Ama devamında onsuz yaşayamaz hale geliyorlar. Dikkat eksikliği yanı sıra anne ve baba tutumu nedeniyle internete bağımlı hale gelen çocuklar da var. Evdeki problemleri görmemek için veya anne baba çocuk üçgenindeki ilişkinin sorunlarla devam etmesi sonucu inernete sığınanlar da var. Bu nedenle altta yatan neden mutlaka bulunmalı.”

Sorunun temelinde internet mi var?

Örneğin internette kumar oynayan biri kumar mı yoksa internet bağımlısı mıdır? Porno sitelere giren biri için de bu sorulabilir. Aslında bir tür bağımlılığı olan çok insan aynı zamanda internet bağımlısı da oluyor. Bu kişilere tedavi için yaklaşırken yaşam alanlarını parçalara ayırıp çözüm üretmek lazım. Tabii ki insanın zevkli olan şeyleri yapması lazım. Oyun oynamak, sörf yapmak zevkli ama hayatı ele geçiriyorsa orada sorun vardır. Mesela yetişkin bir adama akşam eve gelip selam verip ekranın başına geçiyorsa burada sorun vardır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivitesi olanların yüzde 50’si internet bağımlısı oluyor. Depresyon ve kaygı bozukluğu olanların yüzde 70’i de öyle.

Anne-baba tavrı

Psikiyatr Dr. Özgür Öztürk, “Biz genellikle altta yatan nedeni bulup onu tedavi ediyoruz. Ama anne babalara da çok iş düşüyor. Mesela internet çocuk için öyle kolay ulaşılabilir birşey olmamalı. 15 yaşına gelene kadar çocuk cep telefonu ile yatağa girmemeli. Disiplin şart. Mesela belirli başarılar sonucu ödül olarak internet kullanabilmeli çocuk. Aile aşırı rahatsa çocuk da rahatlıkla bağımlı olabiliyor” diyor.

Yeşilay 2. Genel Başkan Yardımcısı Dr. Mehmet Dinç Dinç ise kimyasal bağımlılıkla ilgili insanların farkındalığının olduğunu ancak davranışsal bağımlılık anlamında herkesin “kötü alışkanlık”, “kendi kendini toplar”, “iradesiyle çözer”’ gibi baktığını vurguluyor. Dinç, “Kimyasal bağımlılık ne kadar hastalıksa davranışsal bağımlılık da o kadar hastalık. Tek başına ‘kendime biraz sahip olayım’ diyerek çözülmez. Bu hastalığın tıbbi tedavi, psikolojik destek, psikoterapi ile çözülmesi lazım. Bu kişilerin kimyasal bağımlılıkta olduğu gibi tedavi sürecine sokulması lazım” diyor. Asya ülkelerinin sorundan ciddi muzdarip olduğunu ifade eden Dinç, devlet düzeyinde tedbirler alındığını, Çin’de teknoloji bağımlıları için askeri kampların organize edildiğini, Güney Kore’de, yataklı ve ayaktan 50’nin üzerinde tedavi merkezi açıldığını belirtti.

Çocuklarda ortaya çıkan hastalıklar

Gençlerde son zamanlarda romatizma hastalığına sık rastlanıyor. Çünkü çok uzun saatler bilgisayar başında yanlış pozisyonda durduklarında ciddi sıkıntılar söz konusu oluyor. Kas, eklem, duruş bozukluğu, eklem ağrıları yaşanıyor. Çocuğun boyunun uzaması, kemiklerinin güçlenmesi, kilosunun oturması zorlaşıyor. Obezitenin büyük oranda yaygınlaşması da buna bağlı kabul ediliyor.

ÖRNEK VAKA

Savaş ve ölüm hayatlarını ele geçiriyor

A. Y. 16 yaşında lise öğrencisi. Aslında okulda ve derslerinin başında olması gerekiyor, ama o hep bilgisayar başında. Sürekli çevrimiçi oyun oynuyor. En sevdiği oyunlar League of Legends, Counter Strike, GTA. Bu oyunların ortak özelliği, savaş, adam öldürme oyunları olması. Rekoru 12 saat ekran .aşında kalmak. Annesi evde yokken sabah 09.00’da oturduğu oyundan akşam 22:00’de kalkıyor. O saatler içinde sadece su içip, küçük bir dilim ekmek üzerine peynir koyup yiyor. Ama zaten acıkmadığını da ekliyor. Anne ve babası onun bir oyun bağımlısı olduğunu anladıklarında psikiyatri servisine getirmişler ve şimdi kendileri de çocuklarıyla birlikte doktora terapiye geliyorlar.