10 soruda Gazze savaşı

İsrail ile Filistin arasında yüksek olan gerilim son iki haftada Gazze’ye düzenlenen hava, kara ve deniz saldırılarıyla doruğa çıktı.
BM’ye göre saatte bir çocuk hayatını kaybediyor. Peki, bu sorunun temelinde ne var? İşte 10 soruda çok özetle İsrail-Filistin gerilimi...

1) Filistin neresi?

Filistin bir yanda Gazze Şeridi, diğer yanda Batı Şeria ve 1967 sınırlarını gözetmeden yapılan Ayrım Duvarı’nın İsrail’e kattığı Doğu Kudüs’ün olduğu üç bölgeden oluşuyor. Batı Şeria’ya Mahmud Abbas liderliğindeki El Fetih hâkim. Uluslararası arenada meşru kabul edilen de o. Türkiye, Hamas’la yakın. Ancak İsrail, ABD ve Avrupalı birçok ülke Hamas’ı terör örgütü olarak kabul ediyor.

2) Hamas ve El Fetih arasındaki ayrım nereden çıktı?

El Fetih, Hamas’tan farklı olarak silahsız direnişi savunuyor ve İsrail’i bir ülke olarak tanıyor. Ancak Filistin’de 2006’daki seçimleri Hamas kazandı. İsrail ve Batı sonuçları kabul etmeyip, Filistin’e ambargo kararı aldı. Tansiyon yükseldi. Filistin’de Hamas ve El Fetih mensupları arasında iç savaş benzeri çatışmalar başladı. 3 günde 100 cana mal oldu bu çatışma. Sonunda Hamas Gazze’de kontrolü sağladı. Gazze’den ‘sürülen’ Mahmud Abbas ise Batı Şeria’da yeni bir hükümet kurdu. Böylece iki ayrı bölgede, iki ayrı yönetim çıkmış oldu ortaya.

3) Peki bu Gazze’yi nasıl etkiliyor?

Yönetimde Hamas olduğu için İsrail’e göre Gazze bir terör tehdidi. Bu nedenle de abluka altında. Adeta bir açık hava hapishanesi. İçeri girecek gıda maddeleri bile denetimli. Ambargo nedeniyle Gazze’de bir milyondan fazla insan yardıma muhtaç şekilde yaşıyor. İşsizlik yüzde 40’a yakın.

4) Son birleşme mevzu ne?

El Fetih ve Hamas geçen ay Gazze ve Batı Şeria’yı ortak yönetecek uzlaşı hükümeti kurdu. Mısır’da Mursi iktidarının devrilmesinden sonra kaçak madde geçişi sağlayan tüneller tamamen kapanmıştı. Gazze tüm tüketim maddelerinde İsrail’e bağımlı hale geldi. Arz talebin altında kalınca ekonomi mahvoldu. Gazze yönetiminin en önemli gelir kaynağı olan tünel vergileri de kalmadı. Hamas siyasi varlığı tehlikeye girince uzlaşı hükümetinin içinde yer aldı. El Fetih ise İsrail’le barış görüşmeleri sonuçsuz kalınca, kendi halkını memnun etmek için farklı bir yönteme mecburdu. Bu uzlaşı İsrail’i tam anlamıyla ‘çıldırttı’.

5) Gazze’de neden bu kadar çok sivil ölüm oluyor?

360 kilometre karelik bir alan Gazze. Yani bizim en küçük ilimiz Yalova’nın yarısından da küçük. Yalova’da 220 bin kişi yaşarken, Gazze’de 1.8 milyon kişi yaşıyor. Metrekareye 5 insan düşüyor! Yani İsrail Hamaslı birinin evini bile vursa yanındaki sivillere ait evler, sokakta oynayan çocuklar etkileniyor. Tabii İsrail’in özellikle sahilde oyun oynayan çocukları, hastaneleri ya da evlerini terk edenlerin sığındığı BM okullarını hedef aldığını hesaba katmazsak. Nüfusun yarısından fazlasının 15 yaşın altında olması da çocuk ölümlerinin yüksek olmasına neden oluyor.

6) Son gerginlik neden başladı?

12 Haziran’da Batı Şeria’da 3 Yahudi gencin kaçırılması olayların fitilini ateşledi. İsrail bu gençlerin kaçırılma anında öldürüldüğünü bilmesine rağmen bunu sakladı. 18 gün sonra gençlerin cesetlerinin bulunması İsrail’de infial yarattı. İsrail Hamaslıların evlerini vurdu. Misilleme olarak da Filistinli bir genç kaçırılıp yakılarak öldürüldü. Gazze roket atmaya başladı. Koruyucu Hat operasyonunun 10’ncu gününde Mısır’ın ateşkes önerisini İsrail kabul etti, Hamas reddetti ve kara harekâtı başladı.

7) İsrail ve Filistinliler neden sürekli çatışıyor?

Bu sorunun yanıtı aslında tahmin ettiğiniz gibi din değil. Toprakla ilgili... Kimin hangi bölgeye sahip olacağı, kimin nereyi nasıl kontrol edeceği tartışma yaratıyor. 1948’de İsrail’in kurulmasıyla evlerinden olan yüz binlerce Filistinli var. Onlar topraklarına dönmek istiyor mesela. Üstelik bir de siyasi boyutu var olayın. Seçimler ne zaman yaklaşsa iki tarafın da söylemleri keskinleşiyor.

8) Yerleşimciler ne?

Yerleşimciler mevzusu İsrail ve Filistin sınırlarını daha da bulandırıyor. Uluslararası hukukta işgalci gücün işgal ettiği bölgeye kendi nüfusunu yerleştirmesi yasak. BM’de de bu defalarca dile getirildi. Ancak Batı Şeria’da 500 bin İsrailli yerleşimci var. Bazıları ucuz ve vergi indirimi var diye seçiyor. Bazılarıysa ‘burası bizim toprağımız’ diyen dindarlar. Tabii onların güvenliği gerekçesiyle İsrail askerleri bölgeye yığılıyor.

9) Neden Hamas roket atıyor?

Gazzeli’lerin İsrail’e karşı tek mücadele şansları bu... İsrail’in ABD yardımıyla kurduğu Demir Kubbe Hava Savunma Sistemi zaten atılan her 100 roketten 87’sini etkisiz hale getiriyor. Ancak Hamas’ın ortalama 100 dolara imal ettiği bir roketi havada imha etmek İsrail’e en az 20-30 bin dolara mal oluyor. Filistinliler İsrail bizi vurduğunda ne sirenimiz ne de sığınağımız var diye savunuyor kendilerini.

10) Mahmud Abbas gerçekten Yaser Arafat’ın halefi mi?

Yanıtım hayır. El Fetih’in kurucusu Arafat hayatını Filistin davasına adayan efsane bir isim... Başındaki kefiyesiyle Filistin’in simgesi... O tüm kesimlerin saygısını ve sevgisini kazanmıştı. Abbas ise üzerinde o kadar uzlaşılan bir isim değil. Hükümeti yolsuzlukla suçlanıyor. Üstelik arkasında ABD desteği olması tepki çekiyor.