Yasaklı belgesel Köşk’ün sitesinde

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Çankaya Köşkü’nde bir ilke daha imza attı. Atatürk’ün isteği üzerine Cumhuriyetin 10. yılı dolayısıyla Rus yapımcılar tarafından çekilen ancak 1969 yılında TRT’de gösterildiği sırada dönemin TRT Genel Müdürü Adnan Öztrak tarafından gece baskınıyla yayından apar topar kaldırılan “Türkiye’nin Kalbi Ankara” belgeseli, Çankaya Köşkü’nün internet sitesinde yayınlanmaya başlandı. Dönemin yayın sorumlusu Varlık Özmenek, “O dönem belgeseli komünizm propagandası yapılıyor diye yayından aldılar. Belgeselin yayından kaldırılması devrin yönetim zihniyetinin cehaletidir” dedi.

Ata’nın isteğiyle çekildi

1934 tarihli Sovyetler Birliği yapımı “Türkiye’nin Kalbi Ankara” belgeseli, Cumhurbaşkanlığı’nın yenilenen www.cankaya.gov.tr adresli internet sitesinde Atatürk Özel bölümü içinde videolar başlığı altında yer aldı.

Yıllardır hiçbir yerde gösterilmeyerek yasaklı kalan belgeselin çekimi Atatürk’ün özel isteğiyle oldu. Atatürk’ün Cumhuriyet’in 10. kuruluş yıldönümü dolayısıyla bir belgesel çekilmesini istemesi üzerine Sovyetler Birliği’ne teklif götürüldü ve genç yönetmen Sergey Yutkeviç Türkiye’ye gelerek belgeselin çekimlerine başladı. Belgeselde Kurtuluş Savaşı sonrası Türkiye Cumhuriyeti’nin kalkınması ve yaralarını sarması Ankara özelinde anlatıldı.


Kurtuluş Savaşı sırasında Türkiye-Sovyetler Birliği dayanışmasının vurgulandığı belgeselde Cumhuriyet’in 10. kuruluş yıldönümü törenlerinin de geniş bir biçimde yer alıyor. Belgesel sinema tarihi açısından büyük önem taşıyan Türkiye’nin Kalbi Ankara’da 10. yıl Marşı’nın yanı sıra Sovyetler Birliği Milli Savunma Bakanı Voroşilov’un Türkiye’yi ziyaretiyle ilgili olan bölümünde Enternasyonal Marşı da çalınıyor. Belgesel, Cumhuriyeti anlatan ilk belgesel olması açısından da büyük önem taşıyor.

1969 yılına kadar kimsenin pek fazla bilmediği belgesel, TRT’deki gösterimi sırasında dönemin TRT Genel Müdürü Adnan Öztrak’ın talimatıyla gösterimden çekildi.

Disiplin cezası aldı

Atatürk’ün ölümünün 31. yıldönümü dolayısıyla 10 Kasım 1969’da TRT’nin özel yayını sırasında gösterilen filmin ardından TRT Program Daire Başkanı Mahmut Tali Öngören’in görevine önce ara verildi ardından görevinden atıldı.

O gecenin yayın sorumlusu gazeteci Varlık Özmenek ise disiplin cezasına çarptırıldı ve 12 Mart’ın ardından o da TRT’den atıldı.

Belgeselde ‘devrim’ anlatılıyor

Sergei Yutkeviç’in belgeseli, Başbakan İnönü ile yapılan röportaj ile başlıyor. Arka planda görülen sadece ve sadece bozkır, uzayıp giden kıraç topraklar. İnönü Cumhuriyet’in projelerini coşkuyla anlatır. Yutkeviç İnönü’den sonra kamerayı Ankara kentine çevirir, yapım halindeki başkente... Bozkırın dört bir yanından Ankara’ya ilerleyen izci kızlar, köylü kadınlar, gaziler, askerler... Hepsinin yüzü gülmektedir hepsi başarmış olmanın gururu içindedir, hepsi gelecekten umutludur. Ve sonra kamera Mustafa Kemal’e döner... Yutkeviç aynı filmde kamerasını bir de Moskova’ya çevirir. Ekim Devrimi’nin başkenti Moskova’nın okullarına, bale salonlarına çevirir. Orada her şey durmuş oturmuştur. Herkes işinde gücündedir. Devrim yerini çoktan evrime ya da her neyse ona bırakmıştır. Oysa Ankara devriminin coşkusu yaşamaya devam eder...

Belgeselin künyesi

ADI: Ankara, Türkiye’nin Kalbi

Yapım Tarihi: 1934

Süresi: 135 dakika

Formatı: 8 mm, siyah-beyaz

Orjinal İsmi: Ankara, Serdce Tureckii

Yönetmen: Sergei Yutkeviç