Mali milat

AKP iktidarı mali milat tartışmalarını yeniden canlandırdı. Geçen akşam kuzenime aile iftarına gittim. Yaşlı akrabalardan biri mali milat hakkında soru sordu. Olayın kendisi ile bir ilgisi olup olmadığını merak ediyordu

Türkiye'de gelir vergisinde kaçağın yüksek olduğu biliniyor. Toplumun büyük kesimi gelir vergisi açısından kayıt-dışında yer alıyor. Yani elde ettiği gelir üstünden maliyeye gelir vergisi ödemiyor.
Mali milat gelir vergisinde kaçağı engellemeye yönelik bir uygulamadır. Fevkalâde önemlidir. Açıklamaya çalışalım.

Nasıl yakalanacak?
Kanunun saptadığı verginin mükellef tarafından ödenmesini temin etmek vergi idaresinin sorumluluğudur. Başka türlü söylersek, vergi kaçağı daima ve her yerde bir yönetim sorunudur. Şu ya da bu şekilde kamu yönetiminin mevcut yasaları uygulayamaması anlamına gelir.

Teknik düzeyde bakınca, karşımıza şöyle bir sorun çıkar. Bir ekonomiyi oluşturan milyonlarca insanı teker teker gelir kazanırken denetlemek zordur. Yapılabilir ama maliyeti o ölçüde yüksek olacaktır.

Borsa ve büyük şirketler vergi idaresinin işini kolaylaştırır. Patronun kasayı şahsen denetleme olanağı yoksa, kayıt-dışına geçme yanında çalışanların kendisinden çalmaları ihtimalini arttırır. Dolayısı ile şirket sahibinin çıkarları maliye ile çakışır.

Patronun başında durduğu küçük kuruluşlar ve serbest meslekler ise vergi kaçırmaya çok müsaittir. Gelirin oluşması esnasında fatura ve belge kesilmeyerek kayıt-dışı kalınır. Gerisi çocuk oyuncağıdır.

İdarenin buna karşı yapabileceği, gelirin harcanmasını izlemektir. Yüksek gelirler eninde sonunda bir yerde harcanır. Ev, yazlık, araba, yat, vs. görünür mallar alınır. Yurt dışı seyahat, özel okul, şoför, yardımcı, vs. hizmetler tüketilir.

Harcamaların izlenmesinin idareye maliyeti gelire kıyasla çok daha düşüktür. Bunların büyük bölümü zaten kayda tabidir. Dolayısı ile servetteki değişimi ve tüketim düzeyini takibe alarak gelir vergisi tahsilata artırılabilir.

Nereden buldun?
İdarenin düşük gelir gösteren bir vatandaşın yüksek harcama yaptığını saptaması haline bakalım. Öncelikle idare "nereden buldun?" diye sorabilmelidir. Yasalar buna izin vermektedir. Türkiye'de sorun burada değildir.

Devam edelim. Denetlenen şahıs "altınlarım vardı, onları sattım" desin. İdarenin eli kolu bağlanmıştır. Harcama yöntemi işe yaramaz hale gelmiştir, işte, mali milat bu noktada devreye girer.

İdare baştan vatandaştan servetini açıklamasını ister. Açıklanan servetin nereden bulunduğunu sormayacağını söyler. Böylece geçmişe bir sünger çekmeyi kabul eder. Amacı o tarihten sonra harcamalar üstünde vergi denetimi yapabilme olanağına kavuşmaktır.

Örneğe dönelim. Vatandaşın altınlarımı sattım diyebilmesi için baştan onlan beyan etmiş olması gerekir. Beyan etmiş ve hakikaten sarmışsa, bir sorun yoktur. Harcamanın kökeni bulunmuştur. Yok, beyan etmemişse, bahane olarak kullanamaz.

Durum ortadadır. Mali milat kalksın ne demek? Biz gelecekte de vergi kaçırmaya devam etmek istiyoruz demek. Hükümetin bu tuzağa düşeceğini sanmıyorum.