'Malta Sürgünleri' kimdir?
Baykal gündeme getirdi tarihin tozlu sayfaları yeniden aralandı.
CHP Genel Başkanı Deniz Baykal, partisinin TBMM grup toplantısında ‘Balyoz’ operasyonlarını eleştirip “Türkiye’de darbe yapıldı” duygusuna kapıldıklarını ifade ederek, “Türkiye’yi dönüştürmek için, Türkiye’yi kendi amaçlarına hizmet eder noktaya sürükleyebilmek için, uydurma suçlar dolayısıyla hesap sorabilmek için yargılayacağız diye geçmişte İstanbul’u işgal eden yabancı gücün girişimiyle bu memleketin evlatları toplanmış, Malta’ya sürgüne gönderilmişti.
En ağır suçlamalar ortaya atılmıştı. Daha sonra yargılamalardan hiçbir şey çıkmadı ve hepsi şerefli, vatansever insanlar olarak topluma döndüler. Şimdi Türkiye tekrar böyle bir tabloya sürüklenmek isteniyor. Bu manzara başka türlü izah edilemez” dedi.
Peki Baykal'ın atıf yaparak bugünkü Türkiye manzarasını açıkladığı ‘Malta Sürgünleri’ kimlerdi?
İstanbul'un işgali sonrasında, 1919-1920 yıllarında işgal kuvvetlerince tutuklanarak bir İngiliz sömürgesi olan Malta'ya sürülen (veya gıyabında tutuklama kararı çıkarılarak sürgüne gönderilecekleri bildirilen) 145 Türk devlet adamı, asker, idareci ve aydın.
Tutuklama ve sürgünler, Mart 1919'da, Irak cephesinden çekilişi yürütmüş Ali İhsan Sabis Paşa ile başlamış ve Ekim 1920'ye kadar sürmüştür. Seçilen isimler, işgale karşı direnişi organize edilebilecek kadronun ve liderlik potansiyeli gösterebilecek olanların devreden çıkarılmak istendiğini akla getirmektedir.
Ermeni Tehciri ile ilgili konular sürgün cezalarına sonradan monte edilmiştir. Ancak ellerinde rehin misali tuttukları sürgünlerin varlığı, bunlara karşı isnatların dayanaklarının zayıflığı zamanla İngilizlerin siyaseten aleyhine işlemeye başlamış, Mustafa Kemal de konuyu bir koz olarak kullanmaktan geri kalmamıştır. Sürgünlerin sonuncuları 1922 yılı içinde serbest bırakılmışlardır.
İŞTE SÜRGÜN LİSTESİ
İsim | Sürgün dönemi | Sürgün no | Rütbesi, görevi, mazisi |
Ali İhsan Sabis | 29 Mart 1919 | 26 67 | eski 6. Ordu komutanı |
İbrahim Ahmet | 29 Mart 1919 | 26 68 | Ali İhsan Paşa'nın emir onbaşısı, tutuklanan komutanından ayrılmamış, gönüllü sürgüne gitmiştir |
Abdülgani Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 95 | Yarbay |
Ahmet Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 24 | eski Sivas Valisi |
Ahmet Cevat Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 00 | albay, İstanbul merkez kumandanı |
Ahmet Haydar Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 08 | binbaşı |
Ahmet Muammer Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 19 | eski Konya valisi |
Ahmet Nesimi Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 19 | eski Hariciye Nazırı |
Ahmet Tevfik Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 80 | albay |
Ali Fethi Okyar | 28 Mayıs 1919 | 26 80 | eski Dahiliye Nazırı, Sofya sefiri, mebus |
Atıf Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 02 | Ankara mebusu |
Celal Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 76 | Albay |
Cemal Efendi | 28 Mayıs 1919 | 26 94 | Yüzbaşı |
Faik Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 37 | eski Merzifon kaymakamı |
Fazıl Berki Tümtürk | 28 Mayıs 1919 | 26 98 | eski Çankırı mebusu |
Ferit Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 03 | İttihat ve Terakki katibi |
Gani Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 23 | İttihatçı |
Habip Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 85 | Bolu mebusu |
Hacı Ahmet Paşa | 28 Mayıs 1919 | 27 39 | Enver Paşa'nın babası |
Doktor Halil Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 99 | Yüzbaşı |
Hasan Fehmi Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 88 | Sinop mebusu |
Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi | 28 Mayıs 1919 | 27 34 | Şeyhülislam |
Hazım Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 78 | Binbaşı |
Hilmi Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 89 | Kırklareli Mutasarrıfı |
Hoca Rıfat Efendi | 28 Mayıs 1919 | 27 06 | İttihat ve Terakki temsilcisi |
Hüseyin Cahit Yalçın | 28 Mayıs 1919 | 26 75 | İstanbul mebusu, gazeteci |
Hüseyin Kadri Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 05 | Karesi mebusu |
İbrahim Bedrettin Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 01 | Diyarbakır Valisi |
İbrahim Hakkı Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 10 | binbaşı |
İsmail Canbulat | 28 Mayıs 1919 | 26 92 | eski Dahiliye Nazırı |
Kemal Bey | 28 Mayıs 1919 | Belli değil | Belli değil |
Macit Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 04 | Divan-ı Muhasebat Memuru |
Mazlum Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 07 | Binbaşı |
Mehmet Sabit Sağıroğlu | 28 Mayıs 1919 | 26 86 | eski Sivas Valisi |
Sabri Toprak | 28 Mayıs 1919 | 27 29 | Saruhan Mebusu |
Mehmet Tevfik Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 79 | Yarbay, Kaymakam |
Memduh Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 33 | eski Musul Valisi |
Mithat Şükrü Bleda | 28 Mayıs 1919 | 26 93 | eski Maarif Nazırı, Burdur Mebusu, İttihat ve Terakki Genel Sekreteri |
Mustafa Asım bey | 28 Mayıs 1919 | 27 11 | eski Of Mutasarrıfı |
Mümtaz Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 97 | Emekli Yarbay |
Nevzat Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 96 | Yüzbaşı |
Ömer Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 81 | Binbaşı |
Rahmi Arslan | 28 Mayıs 1919 | 26 91 | eski İzmir Valisi |
Rıza Hamit Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 40 | Bursa Mebusu |
Saip İbrahim Pirzade | 28 Mayıs 1919 | 27 35 | Şurayı Devlet Reisi, Nazır |
Salah Cimcoz | 28 Mayıs 1919 | 27 28 | İstanbul Mebusu |
Sami Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 09 | Albay |
Süleyman Numan Paşa | 28 Mayıs 1919 | 27 32 | Ordu Sıhhiye Müfettişi |
Süleyman Sudi Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 30 | Tokat Mebusu, Lazistan mebusu olarak da görünmektedir. |
Şerafettin Efendi | 28 Mayıs 1919 | 26 77 | Yüzbaşı |
Şükrü Kaya | 28 Mayıs 1919 | 27 38 | Mülkiye Müfettişi |
Tahir Cevdet Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 90 | eski Ankara Valisi |
Tevfik Hadi Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 82 | Siyasi Polis Müdürü |
Mehmet Ubeydullah Hatipoğlu | 28 Mayıs 1919 | 27 31 | İzmir mebusu |
Veli Necdet Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 87 | Dahiliye Nazırlığı Müsteşarı |
Yusuf Ziya Bey | 28 Mayıs 1919 | 26 84 | Emekli Binbaşı, İttihat ve Terakki Üyesi |
Zekeriya Zihni Bey | 28 Mayıs 1919 | 27 18 | eski Edirne Valisi |
Cihangirzade İbrahim Bey | 2 Haziran 1919 | 27 17 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı |
Alibeyzade Mehmet Bey | 2 Haziran 1919 | 27 16 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Kars valisi |
Cihangirzade Hasan Han | 2 Haziran 1919 | 27 18 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Savunma Bakanı |
Cihangirzade Aziz Bey | 2 Haziran 1919 | 27 19 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Adalet Bakanı |
Mehmetoğlu Muhlis Bey | 2 Haziran 1919 | 27 27 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti PTT Genel Müdürü |
Matvey Radjinski | 2 Haziran 1919 | 27 25 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rus Şura üyesi |
Musa Salah Bey | 2 Haziran 1919 | 27 20 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Polis Müdürü |
Pavlo Camusev | 2 Haziran 1919 | 27 14 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi |
Tevhidüddin Mamiloğlu | 2 Haziran 1919 | 27 22 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Emniyet Müdürü (Orenburglu Kazak Türkü) |
Stefani Vafiades | 2 Haziran 1919 | 27 26 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Rum Şura Üyesi, Sosyal Yardım Bakanı |
Yusufoğlu Yusuf Bey | 2 Haziran 1919 | 27 21 | Güneybatı Kafkasya Cumhuriyeti Şura Üyesi, Gıda Bakanı |
Abbas Halim Paşa | 21 Eylül 1919 | 27 54 | Prens, Eski Nafia Nazırı, Bursa valisi, Sadrazam Sait Halim Paşa’nın kardeşi. |
Ahmet Ağaoğlu | 21 Eylül 1919 | 27 64 | Afyonkarahisar mebusu, Darülfünün hocası, yazar |
Ali Münif Bey | 21 Eylül 1919 | 27 62 | eski Nafia Nazırı |
Hacı Adil Bey | 21 Eylül 1919 | 27 57 | mebus |
Halil Menteşe | 21 Eylül 1919 | 27 60 | İttihat ve Terakki üyesi |
Hüseyin Tosun | 21 Eylül 1919 | 27 65 | Milli Telgraf Ajansı sahibi ve müdürü |
Kara Kemal | 21 Eylül 1919 | 27 61 | eski İaşe Nazırı |
Mahmut Kamil Paşa | 21 Eylül 1919 | 27 58 | eski 5. Ordu Komutanı |
Sait Halim Paşa | 21 Eylül 1919 | 27 55 | Prens, eski Sadrazam |
Ziya Gökalp | 21 Eylül 1919 | 27 59 | Ergani-Maden Mebusu, Darülfünün hocası, yazar |
Mehmet Arif Bey | 28 Ocak 1920 | 27 60 | Binbaşı |
Nuri Bitlisi | 28 Ocak 1920 | 27 61 | Çavuş |
Faik Kaltakkıran | 22 Mart 1920 | 27 80 | mebus |
Ahmet Şevket Bey | 22 Mart 1920 | 27 81 | İstanbul Müstahkem Mevki Komutanı |
Cemal Mersinli | 22 Mart 1920 | 27 72 | ordu komutanı |
Çürüksulu Mahmut Paşa | 22 Mart 1920 | 27 71 | komutan |
Hasan Tahsin Uzer | 22 Mart 1920 | 27 73 | eski Şam ve Erzurum valisi |
Hüseyin Rauf Orbay | 22 Mart 1920 | 27 76 | eski Bahriye Nazırı, Sivas mebusu |
İsmail Cevat Çobanlı | 22 Mart 1920 | 27 74 | komutan |
Mehmet Esat Işık | 22 Mart 1920 | 27 75 | askeri tabip |
Mehmet Şeref Aykut | 22 Mart 1920 | 27 79 | |
Kara Vasıf (Mustafa Vasıf Karakol) | 22 Mart 1920 | 27 78 | Karakol Cemiyeti'nin kurucusu |
Köstenceli Numan Usta | 22 Mart 1920 | 27 81 | Zeytinburnu Fabrikasında Ustabaşı |
Ahmet Emin Yalman | 27 Mart 1920 | 27 87 | Gazeteci |
Ali Çetinkaya | 27 Mart 1920 | 27 89 | eski Afyon mebusu |
Ali Sait Paşa | 27 Mart 1920 | 27 82 | |
Ali Seyyit Bey | 27 Mart 1920 | 27 94 | aşiret reisi |
Celal Nuri İleri | 27 Mart 1920 | 27 85 | |
Ebüzziyazade Velit Paşa | 27 Mart 1920 | 27 83 | |
Enis Avni (Aka Gündüz) | 27 Mart 1920 | 27 91 | yazar |
Hilmi Abdülkadir | 27 Mart 1920 | 27 89 | |
İslam Ali | 27 Mart 1920 | 27 86 | |
Mehmet Eczacıbaşı | 27 Mart 1920 | 27 90 | Eczacı, Mehmet Şazi Elveren'in babası |
Mehmet Muammer İra | 27 Mart 1920 | 27 88 | İstanbul Polisi Siyasi Kısım Müdürü |
Rafet Paşa | 27 Mart 1920 | 27 92 | belli değil |
Süleyman Nazif | 27 Mart 1920 | 27 84 | eski Musul ve Bağdat valisi, yazar |
Acenta Mustafa Kırzade | 20 Mayıs 1920 | 27 86 | Tacir |
Doktor Abdüsselami Paşa | 20 Mayıs 1920 | 27 90 | Emekli general, eski Yemen komutanı |
Mehmet Kamil Bey | 20 Mayıs 1920 | Musullu gazeteci | |
Hacı Ahmet Bey | 31 Mayıs 1920 | 27 91 | Sivas İttihat ve Terakki Delegesi |
Mustafa Reşat Bey | 31 Mayıs 1920 | İstanbul Siyasi Polis Müdürü | |
Agah Bey | 7 Haziran 1920 | 27 86 | |
Basri Bey | 7 Haziran 1920 | 27 92 | yarbay, Cevat Paşa'nın damadı |
Mustafa Abdülhalik Renda | 7 Haziran 1920 | 27 92 | eski Bitlis Valisi |
Ali Cenani | 13 Haziran 1920 | 27 93 | eski Halep ve Antep mebusu |
Andavallı Mehmet Ağa | 13 Haziran 1920 | 27 94 | |
Murat Bey | 13 Haziran 1920 | 27 95 | |
Süleyman Faik Paşa | 13 Haziran 1920 | 27 96 | |
Yakup Şevki Subaşı | 13 Haziran 1920 | 27 97 | eski 9. Ordu Komutanı |
Ali Nazmi Bey | 6 Ağustos 1920 | ||
İlyas Sami Muş | 19 Ağustos 1920 | Muş mebusu | |
Mehmet Atıf Bey | 19 Ağustos 1920 | 27 98 | |
Mehmet Nazım Bey | 19 Ağustos 1920 | 27 99 | |
Süleyman Necmi Bey | 19 Ağustos 1920 | ||
Sefer Bey | 12 Eylül 1920 | 28 00 | |
Burhanettin Hakkı Bey | 20 Eylül 1920 | 28 01 | |
Mehmet Nuri Bey | 20 Eylül 1920 | 28 02 | |
Mehmet Rıfat Bey | 20 Eylül 1920 | 28 03 | |
Cemal Oğuz Bey | 5 Ekim 1920 | 28 04 | |
Mehmet Ali Bey | 5 Ekim 1920 | 28 05 | |
Ahmet Şükrü Bey | 27 63 | eski Maarif Nazırı, mebus | |
Eşref Sencer Kuşçubaşı | 28 06 | Teşkilat-ı Mahsusa | |
İsmail Müştak Mayokan | 28 07 | Yazar, mebus | |
Kazım Bey | 28 08 | Albay, Enver Paşa’nın kayınbiraderi | |
Mürsel Bakü | 28 09 | Tümgeneral, mebus | |
Galatalı Şevki Bey | 28 10 | Miralay, Malta’ya sürgüne gönderilinceye kadar Karakol örgütünün başı | |
Yunus Nadi Abalıoğlu | 28 11 | Gazeteci, Yeni Gün gazetesi sahibi,Anayasa Mahkemesi Başkanı |